علت استفاده از مهر عبارت است از :
1. بنا بر روایات بسیاری ـ كه شیعه و سنی نقل نموده‏اند ـ پیامبر ـ صلی‏الله‏علیه‏وآله ـ بر خاك سجده می‏كردند و می‏فرمودند: «جعلت لی الارض مسجداً و طهورا؛ خداوند متعال زمین را برای من محل سجده و موجب طهارت (تیمم) قرار داد» و در تابستان كه بر اثر هوای عربستان، خاك كف مسجدالنبی ـ صلی‏الله‏علیه‏وآله ـ بسیار گرم و سوزان می‏شد، بر حصیر سجده می‏كردند و واضح است كه فرش، جزء زمین محسوب نمی‏شود؛ اما قطعه‏ای از خاك به شكل مهر، بهترین مصداق سجده بر زمین است.
2. عبادت توقیفی است و در اجزا و شرایط آن باید بر اساس قول و فعل شارع عمل كرد؛ چنان كه خود پیامبر ـ صلی‏الله‏علیه‏وآله ـ نیز فرموده‏اند: «صلّوا كما رأیتمونی اصلی؛ آن سان كه بینید من نماز می‏خوانم، شما نیز نماز بخوانید».

بنابراین از نظر فقهی بر غیر آن چه كه پیامبر ـ صلی‏الله‏علیه‏وآله ـ بر آن سجده كرده‏اند، سجده جایز نیست.
3. اساس سجده، بریدن از دنیا و متعلقات آن و خضوع و خشوع كامل در پیشگاه خداست و در روایت است كه انسان به خوردنی‏ها و پوشیدنی‏های خود تعلق بسیار دارد؛ پس بر این گونه امور، سجده روا نیست و پیشانی بر خاك ساییدن، بیشترین كرنش و تواضع و دوری جستن از تعنّیات و تعلقات را در پی دارد.
4. مهر نزد شیعه موضوعیت ندارد؛ بلكه ملاك همان سجده بر خاك و سنگ و چوب است و مهر وسیله‏ای است كه سجده بر خاك را در هر جا و هر مكان سهل و آسان می‏سازد. گر چه سجده كردن بر تربت امام حسین ـ علیه‏السلام ـ ثواب بسیار دارد؛ با وجود این، تربت امام حسین ـ علیه‏السلام ـ نیز خاك و جزء زمین است.
5. عالمان برجسته و عارفان اهل سنت نیز سجده بر خاك را تأیید كرده‏اند؛ همچنان كه امام محمد غزالی در كتاب «احیاءالعلوم» بر این مسئله انگشت نهاده است. بنابراین مخالفت برخی از اهل سنت با این مسئله از روی ناآگاهی و تعصبات جاهلانه است و از نظر منابع فقهی و عالمان برجسته اهل سنت نیز سجده بر خاك افضل است و اگر اشكالی هست در این است كه چرا بر خلاف سنت پیامبر ـ صلی‏الله‏علیه‏وآله ـ اهل سنت بر هر چیزی حتی فرش و...سجده می‏كنند.
اگر در بین نماز چیزی كه بر آن سجده می‏كند، گم شود و چیزی كه سجده بر آن صحیح است، نداشته باشد، چنان چه وقت وسعت دارد، باید نماز را بشكند و اگر وقت تنگ است، باید به لباسش اگر از پنبه یا كتان است، سجده كند و اگر چیز دیگری است، بر همان چیز و اگر آن هم ممكن نیست، بر پشت دست و اگر آن هم نمی‏شود به چیز معدنی مانند انگشتر عقیق سجده نماید.1