بررسی معنای رد مظالم و نوع محاسبه آن.

در لغت :واژه مظالم جمع مظلمه  عبارت است از چیزى که به ستم از کسى گرفته شده است.

در اصطلاح : هرگونه حقی از دیگران، که به ستم، در گردنمان افتاده باشد، که باید آنرا به صاحبش(که در حق او ظلم شده) باز گردانیم.

پس در واقع رد مظالم، یعنی اینکه اگر در حق دیگران ظلمی کردیم آن ظلم را از بین ببریم!

حالا این ظلم و حقّ نابود شده، ممکنه به یکی از این دو حالت صورت گرفته باشه:

آن حق، مادّی است:


1- دسترسی به آن فرد طلبکار، ممکن است : باید، بدهی رو به او تحویل دهیم و حلالیت هم بگیریم.


2- دسترسی واقعا ممکن نباشد، که این خود، 2 حالت دارد:


الف- مقدار بدهی دقیقا مشخص است : با اجازه مرجع تقلید، از طرف صاحب مال، صدقه میدهیم.

ب- مقدار بدهی دقیقا مشخص نیست : حداقل مقداری که یقین داریم را با اجازه مرجع، صدقه میدهیم، و اگر مطلقا چیزی به ذهنمان نرسید، خمس آنرا حساب و با اجازه مرجع از طرف آن شخص خرج میکنیم.


آن حق، روحی و معنوی است!


1- دسترسی به آن فرد طلبکار ممکن است : باید پیش او رفته و حلالیت از او بگیریم.


2- دسترسی به آن فرد طلبکار ممکن نیست : باید در اینجا هرچقدر میتوانیم برایش خیرات بفرستیم، حال میخواد از طریق صدقه دادن باشه یا از طریق قرائت قرآن و ذکر صلوات و ... و ثوابش رو هدیه به اون فرد نماییم.


به امید آنکه هیچ حق الناسی به گردنمان نباشد.


حق الناس در اسلام از اهمیت ویژه اى برخوردار است و باید خیلى در آن دقت شود؛ چه این كه در روایات آمده كه خداوند از حقوق خودش با توبه گذشت مى كند؛ ولى حق الناس آن قدر مهم است كه تا صاحب حق راضى نگردد، بخشیده نمى شود.

بلى در مورد برخى افراد (مثل شهدا) گفته اند: اگر حق الناسى بر عهده آنها باشد و شهید شود؛ خداوند به نحوى صاحب حق را راضى مى كند، اما براى دیگران چنین استثنایى در كار نیست.


در اهمیت حق الناس، گفته شده كه:

اگر حق الناس با واجبى كه وسعت دارد (مثل نماز) معارض شد، اوّل باید آن حق ادا گردد، سپس نماز خوانده شود و اگر با امر مستحبى یا مكروهى روبرو شد، باید حق الناس را مقدم داشت. در هر صورت در هیچ حالى نمى توان حق الناس را ترك كرد.


حضرت علی علیه السلام در اهمیت حقوق مردم می فرمایند:

سوگند به خدا اگر تمام شب را بر روی خارهای سعدان (خار سه شعبه و گزنده) به سر ببرم و یا با غل و زنجیر به این سو و آن سو کشیده شوم، خوش تر دارم تا خدا و پیامبرش را در روز قیامت، در حالی ملاقات کنم که به بعضی از بندگان خدا ستم نموده و به ناحق چیزی از اموال عمومی را غصب کرده باشم.


در نهج البلاغه آمده است که آن حضرت به مأمور جمع آوری مالیات در مورد مراعات حقوق مردم اینگونه سفارش فرموده است:

در مسیر راه، هیچ مسلمانی را نترسان یا با زور و قلدری از زمین او عبور نکن. و افزون تر از حقوق الهی از او مگیر، و هر گاه به قبیله ای رسیدی در کنار آبشان فرود آی و وارد خانه کسی از آنها مشو...

تا آنجا که فرمود: پس به آنها سلام کن و در سلام و مهربانی کوتاهی نکن سپس می گویی ای بندگان خدا مرا ولی خدا و جانشین او به سوی شما فرستاده، تا حق خدا را که در اموال شما است تحویل گیرم، آیا در اموال شما حقی است که به نماینده او بپردازید؟

اگر کسی گفت: نه، دیگر به او مراجعه نکن، و اگر کسی پاسخ داد آری، همراهش برو بدون اینکه او را بترسانی، یا تهدید کنی...


البته آنچه گفته شد در جایى است كه حق الناس جنبه مالى داشته باشد؛ اما اگر حق از قبیل غیبت، تهمت و ... باشد؛ در صورتى كه ممكن است و مفسده مهم ترى پیش نمى آید باید رضایت آن شخصى كه از او غیبت شده، جلب گردد.

اما اگر گفتن موجب مفسده مهم ترى بشود (مثلا باعث خونریزى یا زد و خورد و یا نزاع و اختلاف شدید بشود) در این صورت لازم نیست به آن شخص گفته شود، بلكه هر وقت به یاد آن غیبت و تهمتى كه به او زده شده افتاد، لازم است برای او طلب مغفرت کند.

برخی هم گفته اند به طور مطلق اگر شخص غیبت شونده از غیبت شما مطلع نیست به او چیزی نگویید، بلکه به همین استغفار و طلب خیر برای او اکتفا کنید.

- بفرمایید رد مظالم یعنی چه ؟
2 - ایا باید بگوییم : خدایا من این مبلغ پول را به مثلاً این فقیر می دهم ؛ تو ثواب ان را هدیه به کسانی کن که حقی به گردن من دارند و من نمی دانم که هستند ؟ و یا اینکه خدایا من نمی توانم حلالیت بگیرم به دلایلی از طرفی که می شناسمش ( به دلیل مفسده ای که ایجاد می شود ) تو ثواب آن را به فلانی بده تا در فردای قیامت از من راضی شود ؛ آیا این نیت ها در مورد رد مظالم صحیح است ؟
3 - ایا می توان مثلاً کمکی غیر از پرداخت پول به نیازمندی کرد ؛ مثلاً بارش را در راه رضای خدا برایش حمل کنیم و بگوییم که خدایا ثواب این کارم را هدیه می کنم به کسانی که خصماء من در فردای قیامت محصوب می شوند و من نمی شناسمشان و یا می شناسمشان و نمی توانم حلالیت بگیرم ؛ آیا این درست است ؟
4 - آیا می توان رد مظالم را به بستگان نیازمند خود بدهیم ؟
5 - آیا برای رد مظالم ؛ وقتی نمی دانیم مثلاً چقدر بده کاریم ؛ هر مبلغی پرداخت کردیم آیا درست است و معنی رد مظالم را پیدا می کند ؟
خیلی متشکرم
پاسخ:

پرسش: سلام ؛ من سؤالاتی در مورد رد مظالم داشتم که امیدوارم مرا راهنمایی کنید
شرح : 1 - بفرمایید رد مظالم یعنی چه ؟
پاسخ:
هر حق مالی که انسان به ناحق و از روی ظلم از شخص دیگری به ذمه خود آورده باشد مانند دزدی ,تلف کردن مال دیگری و خسارت وارد کردن به مال دیگری, مظالم گفته می شود. و به ادا کردن آن رد مظالم گفته می شود. (1)
پی نوشت:
1. امام خمینی، استفتائات، ج3، ص579 ، سوال 31.(مطابق با نظر آیت الله خامنه ای).

پرسش: آیا باید بگوییم : خدایا من این مبلغ پول را به مثلاً این فقیر می دهم ؛ تو ثواب ان را هدیه به کسانی کن که حقی به گردن من دارند و من نمی دانم که هستند ؟ و یا اینکه خدایا من نمی توانم حلالیت بگیرم به دلایلی از طرفی که می شناسمش ( به دلیل مفسده ای که ایجاد می شود ) تو ثواب آن را به فلانی بده تا در فردای قیامت از من راضی شود ؛ آیا این نیت ها در مورد رد مظالم صحیح است ؟
پاسخ:

بله اگر انسان نداند که مظالمی به گردن دارد یانه ولی از باب احتیاط کار خیری مانند صدقه دادن یا کمک به مردم انجام دهد و نیت کند که اگر مظالمی درگردن داشته باشد ثواب این کار ها برای صاحبان مظالم باشد. این کار نه تنها اشکال ندارد. بلکه کار خوبی است.

پرسش: آیا می توان مثلاً کمکی غیر از پرداخت پول به نیازمندی کرد ؛ مثلاً بارش را در راه رضای خدا برایش حمل کنیم و بگوییم که خدایا ثواب این کارم را هدیه می کنم به کسانی که خصماء من در فردای قیامت محصوب می شوند و من نمی شناسمشان و یا می شناسمشان و نمی توانم حلالیت بگیرم ؛ آیا این درست است ؟
پاسخ:

رد کردن مظالم به این صورت است که اگر انسان صاحب حق را می شناسد حق اورا باید به خود او برگردان و لازم نیست خود را معرفی کند. بلکه به هر وسیله ای مانند واریز کردن به حسابش, گذاشتن در جیبش ,فرستاندن با پست و یا از هر راه دیگری که پول و مال را به صاحبش برساند کافی است.
و اگر صاحب حق را نمی شناسد و از پیداکردن خود او یا ورثه اش مایوس است در این صورت بنابر احتیاط اول باید اول از مرجع تقلیدش اجازه بگیرد وبعدبه اندازه مبلغی که مدیون است از طرف صاحب حق به فقیر صدقه بدهد. موقع صدقه دادن چنین نیت می کند: این پول را از طرف همان کسی که مدیونش هستم به فقیر صدقه می دهم.(1)
بنابراین حمل بار فقیر برای رضای خدا و اهدای ثواب آن به صاحب حق رد مظالم حساب نمی شود.
پی نوشت:
1. آیت الله خامنه ای، اجوبه الاستفتائات، سوال 1020.

پرسش: آیا می توان رد مظالم را به بستگان نیازمند خود بدهیم ؟
پاسخ:

بله می توان رد مظالم را به بستگان نیازمند داد. اما به واجب النفقه نمی شود داد.(1)
پی نوشت:
1. امام خمینی، استفتائات، ج2، ص419، سوال 33.(مطابق با نظر آیت الله خامنه ای).