بسم الله الرحمن الرحیم
یا مقلّب القلوب و الأبصار یا محوّل الحول و الأحوال یا مدبّر الّیل و النّهار حوّل حالنا إلی احسن الحال.
پیشاپیش فرارسیدن عید ملّی را به همه هموطنان عزیزمان تبریک و تهنیت عرض می کنم از صمیم قلب سالی سرشار از خیر و برکت و انشاالله توأم با ظهور آقا حجة ابن الحسن (عجل الله تعالی فرجه الشرّیف) را برای همه عزیزان آرزو می کنم.
از آنجایی که در تعطیلات نوروزی هستیم و در این ایام معمولاً خانواده ها به مسافرت و دید و بازدید خویشاوندان می روند به نظرم رسید نکاتی را حول این مسئله به خودم و شما دوستان عزیزم متذکر شوم.
مقدمه
هر انسانی در عمر خود می تواند برای آخرت خود اعمال خیر یا شر را ذخیره کند اما بعضی از ایّام قابلیت بیشتری برای کسب اعمال خیر یا شر را دارد. مثلاً ایام ماه مبارک رمضان یا محرّم یا فاطمیه هر فردی می تواند بهترین ذخیره آخرتی را برای خود داشته باشد و یا برعکس مثل ایام خرافی چهارشنبه سوری یا سیزده بدر زمینه گناه و اعمال ناشایست بیشتر می شود از جمله ایامی که قابلیت هر دو زمینه در آن زیاد است ایام تعطیلات نوروزی است که قابلیت مرتکب اعمال ناشایست یا اعمال پسندیده زیاد می شود به همین دلیل در این مقاله سعی دارم حول این قابلیت ها تذکراتی را عرض کنم و برکات و آفات ایام تعطیلات نوروزی را متذکر شوم.
برکات أیام نوروزی
* صله ارحام
تعطیلان نوروزی فرصت خوبی برای دید و بازدید خویشاوندان و جویا شدن حال و احوال آنهاست و در دین اسلام در صورتی که این دید و بازدید از خویشاوندان رحمی و نزدیک باشد اصطلاحاً به آن «صله ارحام» گویند که در روایات به این مسئله یعنی «صله رحم» تأکید فراوانی شده است و هر کسی که این عمل صالح را انجام دهد برای آن خیر و برکت فروان و برعکس در صورت قطع آن برای انسان نقمت و بدبختی را به همراه دارد.
در جلد شانزدهم کتاب شریف «بحارالانوار» که تر جمه آن با نام «آداب معاشرت» چاپ شده است در جلد اوّل آن بابی با عنوان «صله رحم» دارد که علامه محمّد باقر مجلسی (اعلی الله مقامه) در آن صد و ده حدیث در این موضوع ذکر کرده که عواقب صله رحم یا قطع رحم را ذکر کرده است. از آنجایی که بنده قصد دارم برکات بارز ایام تعطیلات نوروزی که یکی از مهمترین آنها دید و بازدید و صله ارحام باشد را متذکر شوم و همچنین در نظر دارم به صورت گذرا به این برکات و آفات اشاره کنم به همین دلیل به صورت تیتر وار و حذف کل حدیث عواقب صله رحم یا قطع آن را به صورت کوتاه آن هم فقط با دیدن حدود سی حدیث از صد و ده حدیث این باب به این مسئله اشاره می کنم.
*فواید صله ارحام
۱٫ به تأخییر انداختن مرگ (افزایش طول عمر) ۲٫ فراوان شدن مال ۳٫ سبب افزایش مودت در خویشاوندان ۴٫ خداوند (عزّ و جلّ) به او ثواب صد شهید دهد ۵٫ به هرگامى (که برای این عمل بردارد) چهل هزار حسنه داده می شود ۶٫ چهل هزار سیئه از او محو شود و بمانند آن درجه او بالا رود ۷٫ گویا صد سال عبادت خدا کرده. ۸٫ از جمله محبوب ترین اعمال نزد خداوند متعال است که بر روی زمین برداشته شده. ۹٫ هزار هزار درجه در بهشت به او دهند ۱۰٫ در بهشت درجه اى باشد که نرسد بدان جز امام عادل، یا صاحب رحمى که بدانها صله کند ۱۱٫ ابوذر گوید :از جمله سفارشات پیامبر (صلّی الله علیه و آله) به من این بود که صله رحم کنم گر چه پشت کنند به من (ارحام) ۱۲٫ صله رحم خانه ها را آباد سازد، و عمرها را بیفزاید، و گر چه مردم خوبى نباشند[۱] ۱۳٫ صله رحم حساب را آسان کند و مُردنِ بد را براندازد.
*عواقب قطع رحم
۱٫ سه دسته به بهشت نروند: دائم الخمر، و عقیده مند به سحر و قاطع رحم ۲٫ چهار چیز زودتر کیفر دارند: (چهارم) مردی که با خویشانش پیوست دارد و آنها قطع کنند با او ۳٫ قطع رحم سبب فقر است ۴٫ رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) فرمودند: چون به آسمانم بردند رحمى دیدم آویزان به عرش که از رحمش (خویشاوندان رحمی) به پروردگارش شکایت داشت به او گفتم: میان تو و او در چه پدرى برخورد شود؟ گفت: در پدر چهلم ۵٫ چون قطع ارحام شود اموال بدست اشرار افتد ۶٫ از جمله گناهانى که زود نابود کند (انسان را) قطع رحم است ۷٫ قطع رحم و قسم دروغ خانمانها را بى امل وانهند، و رحمها را گران نمایند و آن مایه قطع نسل شود ۸٫ پیامبر (صلّی الله علیه و آله) فرمودند: جبرئیلم خبر داد که بوى بهشت از مسافت هزار سال یافت شود، عاق آن را درنیابد، و نه قطع کننده رحم، و نه پیر زناکار ۹٫ …. چون ارحام از هم ببرند، آنجا است که خدا لعنتشان کند پس ناشنوا شوند و نابینا.
* ادخال سرور
از جمله برکاتی که می توان در این ایام ذکر کرد «ادخال سرور» در دل و قلب مؤمنین است و با بازدید از آنها اگر مشکلی یا گره ای در زندگی دوستان و آشنایان هست را گشود.
ایجاد شادی در دل مؤمنین نیز از مستحبات مهمی است تا جایی که در کتاب شریف کافی ـ که از جمله کتب اربعه است ـ مرحوم شیخ کلینی (اعلی الله مقامه) بابی به آن اختصاص داده است اما از آنجایی که در ابتدا مقاله گفتیم قصد ما بر طولانی کردن کلام نیست تنها حدیث و داستانی در این موضوع ذکر می کنیم.
از حضرت سیّد الشهداء (علیه السّلام) روایت شده که فرمودند: این سخن از پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله) نزد من صحیح است که فرمودند: بعد از نماز بهترین اعمال نزد خدا این است که انسان بدون معصیت[۲] در قلب مؤمن ادخال سرور نماید.
من یک روز غلامى را دیدم با سگى غذا می خورد، به وى گفتم: چرا این عمل را انجام می دهى؟ گفت: یا بن رسول اللَّه! من مغموم[۳] می باشم می خواهم این سگ را مسرور کنم شاید من هم مسرور گردم، غم و اندوه من این است که مالک من شخصى است یهودى و من نظر دارم از وى مفارقت نمایم.
امام حسین (علیه السّلام) مبلغ دویست اشرفى نزد مالک آن غلام برد. یهودى گفت:
این غلام من فداى قدم تو باد و این باغ و بستان را نیز به آن غلام بخشیدم، و این مبلغ پول را هم که دادى به شما تقدیم نمودم.
امام حسین (علیه السّلام) فرمودند: من نیز این پول را به تو بخشیدم.
یهودى گفت: من هم قبول کردم و این پول را به آن غلام بخشیدم، امام حسین (علیه السّلام) فرمودند: من نیز آن غلام را آزاد نمودم و این پول و باغ را به او بخشیدم.
زن آن یهودى گفت: من السّاعه اسلام اختیار نمودم و مهریه ام را به شوهرم بخشیدم، شوهرش گفت: من نیز مسلمان شدم و این خانه ام را بزنم بخشیدم!![۴]
ادخال سرور یک حیوان نتیجه اش آزاد شدن یک غلام و مسلمان شدن دو یهودی بود به نظر شما ادخال سرور یک مؤمن چه نتیجه ای دارد؟
در برکات این ایام موضوعات بیشتری وجود دارد که بیشتر از این کلام رو طولانی نمی کنیم و به بحث آفات این ایام می پردازیم.
آفات تعطیلات نوروزی
به گفته معصومین در مجلسی که منعقد شود امّا ذکری از ما در آن نباشید در آخرت تبدیل به مجلس ندامت و پشیمانی می شود.
در مجالسی که ما در کنار اقوام جمع می شویم گناهانی از جمله غیبت، تهمت، استهزاء، و … ازجمله آنهاست. اینگونه گناهان در کتب روایی ما باب های جداگانه ای برای توضیح و نقل احادیث مربوط به نکوهش آنها اختصاص داده شده که می توانید به کتب حدیثیِ ارشاد، کافی، بحارالانوار و … رجوع کنید امّا در اینجا به نقل چند حدیثی اکتفا می کنیم.
*غیبت
غیبت و بازی با آبروی مؤمن از جمله گناهان کبیره ای است که وعده عذاب به آن داده شده و در کتب روایی باب های جداگانه ای برای نکوهش این عمل ناپسند اختصاص داده شده است و از جمله گناهانی است که خداوند متعال در قرآن کریم به قبیح بودن این عمل تصریح کرده است.
خداوند متعال در قرآن کریم می فرمایند:
یَأَیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اجْتَنِبُواْ کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لَا تجََسَّسُواْ وَ لَا یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَ یحُِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیم.
اى کسانى که ایمان آورده اید! از بسیارى از گمانها بپرهیزید، چرا که بعضى از گمانها گناه است و هرگز (در کار دیگران) تجسّس نکنید و هیچ یک از شما دیگرى را غیبت نکند، آیا کسى از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! (به یقین) همه شما از این امر کراهت دارید تقواى الهى پیشه کنید که خداوند توبه پذیر و مهربان است.[۵]
و از شهید ثانى نقل کرده که تعریف کامل غیبت این است که آگاه کردن بر چیزی است که بدش آید و گرچه به اشاره و حکایت باشد و بنا بر قول مشهور آمده قول پیغمبر (صلّی الله علیمه و آله) فرمودند: غیبت می دانید چیست؟ گفتند: خدا و رسولش داناترند، فرمود: نام بردن تو از برادرت بدان چه بدش آید گفته شد: گرچه در او باشد آنچه من گویم؟ فرمود: اگر باشد او را غیبت کردى و اگر نه به او بهتان زدى.
از جابر و ابى سعید خدرى از قول پیغمبر (صلّی الله علیمه و آله) که بپرهیزید از غیبت که غیبت بدتر است از زنا زیرا بسا زنا کند و توبه کند و خدا از او بپذیرد، و خدا از غیبت کن نگذرد تا غیبت شده از او بگذرد.[۶]
*تهمت
خداوند متعال در قرآن کریم در سوره مبارکه نور طی سه آیه گناه تهمت را به انسان ها متذکر می شود(این گناه آنقدر سنگین است که خداوند متعال سه آیه را در یک سوره به آن اختصاص داده است):
۱٫ وَ الَّذینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ ثُمَّ لَمْ یَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَداءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمانینَ جَلْدَةً وَ لا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهادَةً أَبَداً وَ أُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُون.
و کسانى که آنان پاکدامن را متّهم مى کنند، سپس چهار شاهد (بر مدّعاى خود) نمى آورند، آنها را هشتاد تازیانه بزنید و شهادتشان را هرگز نپذیرید و آنها همان فاسقانند.[۷]
۲٫ وَ الَّذینَ یَرْمُونَ أَزْواجَهُمْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُمْ شُهَداءُ إِلاَّ أَنْفُسُهُمْ فَشَهادَةُ أَحَدِهِمْ أَرْبَعُ شَهاداتٍ بِاللَّهِ إِنَّهُ لَمِنَ الصَّادِقین.
و کسانى که همسران خود را (به عمل منافى عفّت) متّهم مى کنند، و گواهانى جز خودشان ندارند، هر یک از آنها باید چهار مرتبه به نام خدا شهادت دهد که از راستگویان است.[۸]
۳٫ إِنَّ الَّذینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ الْغافِلاتِ الْمُؤْمِناتِ لُعِنُوا فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظیمٌ.
کسانى که زنان پاکدامن و بى خبر (از هر گونه آلودگى) و مؤمن را متهم مى سازند، در دنیا و آخرت از رحمت الهى بدورند و عذاب بزرگى براى آنهاست.[۹]
روایات:
از پیامبر (صلّى اللَّه علیه و آله و سلم) سؤال شد: چه چیز از آسمان سنگین تر است؟
فرمودند: تهمت زدن به بىگناه از آسمان سنگینتراست.[۱۰]
ابن ابى یعفور گوید: امام صادق (علیه السّلام) فرمود: هر که بر مرد یا زنى مؤمن به آنچه که در آنها نیست افترا بندد خداوند او را در روز رستاخیز در «طینت خبال» برانگیزاند تا از سخنى که گفته به در آید. عرض کردم: «طینت خبال» چیست؟ فرمود:
آب چرکینى که از فرج زنان بدکاره بیرون آید.[۱۱]
*استهزاء
از جمله گناهانی می باشد که در چند جای قرآن خداوند متعال متذکر این گناه شده است.
به دو مورد آن در قرآن و یک مورد در روایات اشاره می کنیم:
الَّذِینَ یَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فىِ الصَّدَقَاتِ وَ الَّذِینَ لَا یجَِدُونَ إِلَّا جُهْدَهُمْ فَیَسْخَرُونَ مِنهُْمْ سَخِرَ اللَّهُ مِنهُْمْ وَ لهَُمْ عَذَابٌ أَلِیم.
آنهایى که از مؤمنان اطاعت کار، در صدقاتشان عیبجویى مى کنند، و کسانى را که (براى انفاق در راه خدا) جز به مقدار (ناچیز) توانایى خود دسترسى ندارند، مسخره مى نمایند، خدا آنها را مسخره مى کند (و کیفر استهزاکنندگان را به آنها مى دهد) و براى آنها عذاب دردناکى است.[۱۲]
یَأَیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِّن قَوْمٍ عَسىَ أَن یَکُونُواْ خَیرًْا مِّنهُْمْ وَ لَا نِسَاءٌ مِّن نِّسَاءٍ عَسىَ أَن یَکُنَّ خَیرًْا مِّنهُْنَّ وَ لَا تَلْمِزُواْ أَنفُسَکمُْ وَ لَا تَنَابَزُواْ بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْایمَانِ وَ مَن لَّمْ یَتُبْ فَأُوْلَئکَ هُمُ الظَّالِمُون.
اى کسانى که ایمان آورده اید! نباید گروهى از مردان شما گروه دیگر را مسخره کنند، شاید آنها از اینها بهتر باشند و نه زنانى زنان دیگر را، شاید آنان بهتر از اینان باشند و یکدیگر را مورد طعن و عیبجویى قرار ندهید و با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید، بسیار بد است که بر کسى پس از ایمان نام کفرآمیز بگذارید و آنها که توبه نکنند، ظالم و ستمگرند.[۱۳]
طبق آیه اخیر که در آن تصریح شده قومی، قوم دیگری را مسخره نکند و حال آنکه گاهی در همنشینی هایمان به گفتن لطیفه و جوک هایی می پردازیم که سبب مسخره شدن قوم و گروهی می شود!
اما روایت:
وقتى که آیه «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکِینَ إِنَّا کَفَیْناکَ الْمُسْتَهْزِئِینَ»[۱۴] نازل شد، استهزاکنندگان پنج نفر بودند. پیامبر اکرم (صلّى اللَّه علیه و آله) به اصحابش خبر داد که خداوند شرّ آنها را کم خواهد کرد.
رسول خدا (صلّى اللَّه علیه و آله) به خانه کعبه آمد، مردم طواف مى کردند و جبرئیل در طرف راست پیامبر قرار داشت. وقتى اسود بن مطلب عبور کرد، جبرئیل ورق سبزى را به صورت او انداخت، خداوند چشمش را کور کرد و اولادش را در ماتم او نشاند.
بعد اسود بن عبد یغوث گذشت، جبرئیل به شکم او اشاره کرد و او آنقدر آب خورد تا شکمش ورم کرد و مُرد.
ولید بن مغیره را دید جبرئیل به زخمى که در پایین پاى او بود، اشاره کرد آن زخم بزرگ شد و او را کشت.
عاص بن وائل آمد باز جبرئیل به باطن قدم او اشاره نمود و او سوار الاغش شد و به طرف طائف رفت، دردى او را گرفت و کشت. و حارث را دید، به او اشاره کرد جراحتى پیدا کرد و مُرد.[۱۵]
* اما تذکری به رسانه ها:
صدا و سیما ما باید مراقب باشد که شاد کردن مردم به هر وسیله ای را در برنامه خود قرار ندهد. گاهاً دیده می شود در بعضی از برنامه های رادیویی یا تلویزیونی برای شاد کردن مردم از موسیقی هایی که آلوده به گناه است یا اجرای برنامه هایی که در آن ترویج لودگی و امور بیهوده می شود مردم را سرگرم می کنند و از صدا و سیما انتظار می رود مخصوصاً در این ایام مراقب اینگونه امور بیهوده باشد.
* اما کلام آخر در آفات ایام نوروزی:
از جمله مراسمی که بدعت گذاری شده مراسم خرافی سیزده بدر است.
البته رفتن به مکانهایی جهت تفریح در این روز فی نفسه اشکالی ندارد اما اینکه بگوییم این روز ریشه ای دینی یا ملّی دارد و ترویج آن در رسانه ها با عنوان «سیزده به در» امر پسندیده ای نیست و در تحقیقی که حضرت آیت الله مکارم شیرازی (دامت ظله) انجام داده اند به این نتیجه رسیده اند که این روز نه تنها ریشه ملی ندارد بلکه به بت پرستان بر می گردد.
می توانید تحقیق ایشان را در پُستی که سال گذشته در این مورد درج کردم مطالعه کنید. برای دیدن پست کلیک کنید.
انشاالله این مقاله ناچیز مورد رضایت آقا امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) قرار بگیرد، امام غریبی که حیّ و حاضر است و در ایام شادی کمتر به یاد او هستیم حال آنکه او ناظر بر اعمال ماست و باشد ذخیره ای برای قبر و قیامت این بنده حقیر باشد. انشاالله
* حجت الاسلام حمیدرضا فلاح تفتی
[۱]. از این حدیث فهمیده می شود صله رحم و قطع رحم برای هر قوم و ملتی این برکات و آفات را دارد.
[۲]. همانطور که حضرت اشاره دارند ادخال سرور به هر وسیله ای حتی با انجام اعمال ناپسند مثل لودگی یا گفتن جک ها و لطیفه های ناپسند یا لطیف هایی که سبب تمسخر قومی می شود و از این قبیل موارد کار ناپسندی است و در بعضی موارد سبب معصیت می باشد و این موارد جزء ادخال سرور نمی باشد و این امری غلط است که بخواهیم به هر وسیله ای سبب سرور و شادی شویم حتی با کارهای ناپسند.
[۳]. اندوهگین، غمگین.
[۴]. زندگانى حضرت امام حسن مجتبى علیه السلام (محمّد جواد نجفی)، ص۲۰۶٫
[۵]. حجرات، ۱۲٫
[۶]. آداب معاشرت (ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار)، ج۲، ص۱۳۸٫
[۷]. نور،۴٫
[۸]. نور،۶٫
[۹].نور،۲۳٫
[۱۰]. ارشاد القلوب (ترجمه على سلگى نهاوندى)، ج۱، ص۴۹۶٫
[۱۱]. ثواب الاعمال (ترجمه صادق حسن زاده)، ص۵۵۳٫
[۱۲]. توبه، ۷۹٫
[۱۳]. حجرات،۱۱٫
[۱۴]. حجر، ۹۴٫ ترجمه «آنچه را مأموریت دارى، آشکارا بیان کن! و از مشرکان روى گردان (و به آنها اعتنا نکن)».
[۱۵]. بحار، ج۱۸، ص۲۴۰، حدیث ۸۷ به نقل از جلوههاى اعجاز معصومین (علیهم السلام)، ص
نظر خود را اضافه کنید.