روضه خواني ووظيفه مداحان

علت نام گذاري روضه

سوال 36- در ابتداء اين بخش لطف فرموده و در مورد تاريخچه روضه خواني و اينكه چرا اصلا به اين نام مصطلح شده است توضيحاتي بيان فرماييد؟
ج: بله مخفي نماند كه گريانيدن مومنين و شعر خواندن براي مومنين و واداشتن آنان به گريستن بر مصائب اهل بيت (ع) در شرع مطهر عبادات ممدوحه مستحسنه به حساب آمده است. كه ثواب هاي جزيله اي براي آن مقرر نموده اند. اما در مورد سوال بايد عرض كنم كه شعر خواندن و گرياندن بر مصائب اهل بيت (ع) از زمان خود معصومين (ع) و به تشويق خود حضرات بوده است اما چرا حالا به اين نام روضه مشهور شده است. بر مي گردد به سال 900، زيرا قبل اين سال اين صنف افرادي كه به اين كار مشغول بودند اسم مخصوص نداشتند تا عصر فاضل متبحر ملاحسين كاشفي (ره) روضه الشهداء را تاليف نمود مردم در مجالس مصيبت از آن كتاب مي خواندند و چون كتاب داراي اغلاق سختي بود هر كس از عهده خواندن آن بر نمي آمد بلكه اشخاص مخصوصي بودند كه آن كتاب را آموخته و در مجالس عزاداري مي خواندند به همين دليل ايشان معروف به روضه خوان يعني خواننده كتاب روضه الشهداء شدند. كه كمك كار آنها بالا گرفت و مطالب ديگر از اشعار و مواعظ نيز بيان مي نمودند.

گرياندن عبادت است

سوال 37- آيا گرياندن مردم در مصائب آب محمد (ع) عبادت محسوب مي شود؟
ج: گرياندن مومنين بر مصائب آل محمد (ع) مثل گريستن، از عبادات موكده و مستحبات مرغوبه است و براي آن ثواب ها و اجرهايي مهيا نموده اند.

نحوه عبادت صحيح

سوال 38- حال كه بيان شد گرياندن در مصائب اهل بيت (ع) عبادت مي باشد. در اينجا بفرماييد اين عبادت را به چه نحوي بايد انجام داد؟
ج: اين عبادت مانند ساير عبادات است كه در هنگام انجام آن جز رضاي خداوند و خشنودي رسول خدا و ائمه هدي (ع) غرض و مقصد ديگر نبايد داشته باشد و اگر غرضي هم از اين كار دارد فقط بايد به دنبال ثواب هايي كه وعده داده شده، باشد و يا به دنبال پاك شدن از گناهان باشد كه اين اغراض با اخلاص در عمل منافاتي ندارند و اگر به جاي رضاي خدا به دنبال جذب قلوب مردم و يا مال آنها به سوي خود باشد خود را به مهالك عظيمه انداخته است كه اميد نجات در آن نيست.

روضه خوانان نوكران امام حسين (ع)

سوال - آيا اين اعتقاد صحيح است كه بگوييم روضه خوانان جزء نوكران خاص و سر افراز حضرت امام حسين (ع) هستند؟
ج: بله به مقتضاي اخبار و روايات بسياري است كه در ثواب با همه شنوندگان و گريه كنندگان و خدمتگزاران شريك و سهيم خواهند بود و از خادمان و چاكران سرافراز آن حضرت شمرده مي شوند.

تفاوت روضه خوانان

سوال - آيا همه روضه خوانان داراي اين مقام بالا مي باشند؟
ج: خير، بلكه رسيدن به اين رتبه جليله مشروط به شروطي است كه با نبودن آنها زحمت ها بي فايده و رنج ها بي نتيجه خواهد بود و گاهي اسامي ايشان با نداشتن اين شروط العياذبالله يا در دفتر كسبه و تجار يا در ديوان كاذبين و خاسرين و مشركين درج خواهد شد.

شروط روضه خواني

سوال - آن شروطي كه روضه خوان بايد داشته باشد تا جزء نوكران خاص حضرت اما حسين (ع) بشمار آيد را بيان نماييد؟
ج: بر هر روضه خواني كه عزم نموده داخل در اين صنف شود و به مقامات عاليه و ثواب هاي بي نهايت و اكرام هاي بي منت و اذيت كه براي اين زمره وعده داده اند برسد لازم است پيش از اشتغال در اين فن، دو شرط را به طور جزم و اطمينان در خود ايجاد كند. تا از خطاها و كيد هاي شيطاني آسوده شود و آن دو شرط يكي (اخلاص) است و ديگري(صدق).

خطر ريا در روضه خواني

سوال- حضرت استاد حاجي نوري استاد بزرگوار شيخ عباس قمي (ره) يكي از شرايط مداحان را اخلاص بيان نموده اند. مگر ريا كردن در روضه خواني چه خطرهايي را مي تواند به دنبال داشته باشد.؟
ج: حضرت حاجي نوري (ره) در كتاب ارجمند لولو و مرجان خطرهاي ريا در روضه خواني را به بخش هاي زير تقسيم مي نمايند كه به طور مختصر عبارتند از:
اول) به سبب ريا و غرض فاسد كه رضاي غير خدا و اهل بيت (ع) مي باشد، خود را از ثواب ها و فيوضاتي كه براي اين طايفه مهيا نموده اند محروم مي كند و به جيفه گنديده دنيا مي پردازد .
دوم) اين افراد داخل در جماعتي مي شوند كه آل محمد (ع) را سبب تجارت و معاش خود كرده اند. و امام باقر (ع) مي فرمايد: (ولا تستا كل الناس بنا فتفتقر) يعني مال مردم را به سبب ما مخوريد كه فقير خواهي شد. و ظاهرا مراد از فقر، فقر در دنيا و آخرت هر دو مي باشد.
سوم) اين افراد داخل در جماعتي مي شوند كه آخرت خود را به دنيا مي فروشند.
رسول خدا (ع) شر الناس من باع آخرته بدنياه و ... ) يعني مردمان بد آن كساني هستند كه آخرت خود را به دنيايشان فروختند.
چهارم) اين افراد جزء عالمان بي عمل خواهند شد كه سخنان نيكويي مي گويند كه خود عمل نمي كنند.
سوال - متاسفانه با اين توضيحاتي كه فرموديد در بعضي از افراد اين صنف ديده مي شود كه اين امور را براي كسب و تحصيل مال قرار داده اند. و مثل ساير اهل تجارت معامله مي كنند و در زيادي و كمي مبلغ چانه مي زنند. و يا بعضي در بالاي منبر باني مي طلبند. با اين حال خود را از چاكران خاص حضرت سيدالشهداء(ع) مي شمرند و مي گويند: آقايم امام حسين (ع) چنين كرد و يا چنين فرمود) در اين مورد بيشتر توضيح دهيد!
ج: بله متاسفانه اين مطلب حقيقتي است كه حضرت علامه حاجي نوري در كتاب لولو و مرجان به اين مورد اشاره مي فرمايند كه ميان اين افراد با حضرت سيدالشهداء ابدا علاقه نيست. و قدر و منزلت ايشان راحتي پست تر از حمال و سبزي فروش مي دانند. و بيان مي دارند. هر كس كه فقط ذكر مناقب و فضايل و مصائب حضرت سيدالشهداء(ع) را بيان كند سمت چاكري و نوكري آن حضرت را پيدا نمي كند، بلكه روضه خوان و مداح آن زمان جزء نوكران خاص حضرت سيدالشهداء (ع) قرار مي گيرد كه آنچه مي گويد كه آنچه مي گويد براي حق عزوجل و رضاي اوليائش (ع) باشد. والا كاسبي بيش نيست.

راه صحيح پو گرفتن مداحان

سوال - اين بيان شما كاملا صحيح مي باشد وليكن وقتي اين مباحث را بعضا با اين افراد مطرح مي شود. آنان عذرهايي مي آورند. مثلا مي گويند ما شغل ديگري نداريم و تنها منبع معيشت زن و بچه ها همين كار مي باشد. در اين مورد چه بايد كرد؟
ج: علامه حاجي نوري در اين رابطه مي فرمايند: ببينيد ما نمي گوييم اهل علم و يا روضه خوان نبايد چيزي بگيرند. بلكه ما بيان مي كنيم كه روضه خوان با تقوا و با ديانت بايد راه جواز اين قسم تجارت و محليت آن را فرا بگيرد. و قسم جايز آن را به دست آورد. و چون در اين مسئله بين علماء اختلاف بسيار است مداح با تقوا بايد حكم اين عمل را از مرجع تقليد خود سوال كند و طبق آن عمل نمايد. تا از تبعات كسب حرام و مال حرام آسوده باشد و آخرت خود را به دنياي خود نفروشد.

سوال 45- خواندن اشعار، مدح يا مصيبت، با آهنگي كه انسان را به حركت در مي آورد چه حكمي دارد؟ و نيز بعضي از مداحان مطالبي را به اهل بيت (ع) در قالب داستان و رويا نسبت مي دهند كه با مسلمات روايي و قرآني منافات دارد در اين مورد چه حكمي است؟
ج: حضرت آيت الله مكارم شيرازي (دام ظله العالي) در اين مورد فرموده اند. تعبيرات و كارهايي كه باعث وهن مذهب مي شود. حرام است همه بايد از آن بپرهيزند.

حكم بي سند خواندن روضه خوانان

سوال 46- گاهي از مداحان مصيبت هاي اهل بيت (ع) را بدون سند معتبري مي خوانند و منابع خود را الهام و مكاشفه براي خود مي دانند آيا نقل وقايع بدين نحو صحيح است؟ وظيفه شنوندگان چيست؟
ج: مقام معظم رهبري (دام ظله العالي) به اين سوال چنين پاسخ مي دهند: نقل مطالب به صورت مزبور بدون اينكه مستند به روايتي باشد و يا در تاريخ ثابت شده باشد، وجه شرعي ندارد مگر آنكه نقل آن به عنوان بيان حال به حسب برداشت متكلم بوده و علم به خلاف آن، نداشته باشد و تكليف شنوندگان نهي از منكر است به شرطي كه موضوع و شرايط آن نزد آنان ثابت شده باشد.
پس مي توان چنين نتيجه گرفت كه وظيفه مداحان:
الف) مصيبت ها و مطالب را مستند به روايات و يا تاريخ بخوانند.
ب) گفتن مطالب و مصيبت ها بدون سند وجه شرعي ندارد.
ج) اگر مداحان بخواهند مصيبت هايي را نقل كنند كه در روايات و تاريخ نمي باشد بايد:
اولا: به عنوان بيان حال (زبان حال) به حسب برداشتشان بگويند.
ثانيا: علم به خلاف بودن آن بيان حال با تاريخ و روايات نداشته باشند.

بكار بردن الفاظ خلاف شان اهل بيت (ع)

سوال 47- برخي از ذاكرين در مدايح اهل بيت (ع) تعبيراتي مانند (مست مستم من، هر چه باداباد، علي پرستم من، همچون زهرا مادرت، از همه خوشگلتر، يا اباصالح (ع) بيا) را به كار مي برند كه به نظر مي رسد با شان اهل بيت (ع) منافات دارد. به كار بردن اين گونه الفاظ چه صورت دارد؟
ج: حضرت آيت الله خامنه اي (دام ظله العالي): معلوم نيست ظاهر اين الفاظ مرادشان باشد و در هر صورت الفاظ خوب و اشعار بهتر فراوان است. آنها را بخوانند.
حضرت آيت الله فاضل لنكراني (دام ظله العالي): نبايد مسايلي كه خلاف شان ائمه اطهار (ع) است و موجب هتك حرمت آنها مي شود بيان شود.
حضرت آيت الله تبريزي (دام ظله العالي): به كار بردن تعبيراتي كه در بين مردم سبك محسوب مي شود در مورد ائمه معصومين (ع) اشكال دارد.
حضرت آيت الله صافي گلپايگاني ( دام ظله العالي): بايد در مدايح اهل بيت (ع) از بهترين و رساترين مدايح كه مشتمل بر مضامين صحيح و اقتباس از آيات و احاديث و نكات شعري اديبانه و دور از غلو است استفاده شود.
حضرت آيت الله بهجت (دام ظله العالي): البته با الفاظي كه در شان آن بزرگواران نيست نبايد مدح كنند و الفاظ مناسبت تر فراوان است.
حضرت آيت الله مكارم شيرازي (دام ظله العالي) اين گونه تعبيرات مناسب نيست.

نسبت خدايي دادن به اهل بيت (ع)

سوال 48- خواندن اشعار و گفتن سخناني كه در آن به صراحت از اهل بيت (ع) به عنوان خدا ياد مي شود چه حكمي دارد؟
ج: حضرت آيت الله مكارم شيرازي (دام ظله العالي) فرموده اند: هيچ كس حق ندارد كه كلمات كفر آميز را در مراسم اهل بيت (ع) يا غير آن بر زبان آورد. گفتن و شنيدن آنها حرام و شركت در چنين مجالس گناه است. و اگر گوينده بفهمد چه مي گويد، از زمره مسلمين خارج مي گردد. حتي استكاني را كه در آن چاي مي خورد را بايد آب كشيد.

وظيفه مداحان

سوال 49- وظيفه خود مداحان محترم اهل بيت (ع) با چنين افرادي كه مطالب نادرست بيان مي نمايند و يا اشعار را با آهنگ هايي مي خوانند كه انسان را به حركت در مي آورد و به طور كلي حرمت اين مجالس را رعايت نمي كنند چيست؟
ج: حضرت آيت الله مكارم شيرازي مي فرمايد: مداحان محترم اهل بيت (ع) اجازه ندهند افراد مشكوك يا منحرف در سلك آنها وارد شوند و اين گروه خدمتگزار را بد نام كنند. و حرمت مجالس با عظمت حسين (ع) را كه مورد علاقه همه ماست بشكنند.

تعريف غنا

سوال 50- مراجع بزرگوار تقليد در مورد سبك مداحي مثل آيه الله بهجت مي فرمايند: غنا و حرام نباشد لطف فرموده بفرماييد غنا چيست؟
ج: مقام معظم رهبري ( دام ظله العالي) در تعريف غنا مي فرمايند: غنا عبارت است از صداي انسان در صورتي كه با ترجيع و طرب همراه بوده و مناسب مجالس لهو و گناه باشد كه خواندن به اين صورت و گوش دادن به آن حرام است.

روضه فاش خواندن

سوال 51- آيا روضه فاش و بي پرده خواندن صحيح مي باشد؟
ج: آيت الله بهجت (دام ظله العالي) مي فرمايند: رعايت جوانب امر و اعتدال بشود.

خواندن اهل بيت (ع) با نام كوچك

سوال 52- آيا درست است كه اهل بيت (ع) را با نام كوچك صدا بزنيم؟
ج: حاج آقا مجتهدي استاد اخلاق در اين رابطه مي فرمايند: به اسماء متبركه بايد احترام گذاشت ... چه بسا كه احترام و تجليل از يك اسم باعث بركات و توفيقات زيادي مي شود كساني كه اسماء مباركه را با احترام ذكر نمي كنند منبرشان نور ندارد .... بگو حضرت علي اكبر (ع) نگو علي اكبر، بعضي كه روضه مي خوانند رعايت ادب را نمي كنند و مي گويند: زينب بيچاره، بلكه بيچاره خود اوست، كه رحمت بزرگان و مقربان درگاه الهي را حفظ نمي كند. وقتي كه اسم ائمه (ع) را مي نويسي (ع) يا (ص) ننويس بلكه كاملا عليه السلام و يا صلي الله عليه واله را بنويس.

كراهت خواندن شعر در شب جمعه

سوال 53- آيا خواندن شعر در شب جمعه و روز جمعه مكروه است؟
توضيح دهيد.
ج: در كتاب ارزشمند مفاتيح الجنان در قسمت اعمال شب جمعه، چهارمين عمل را در شب جمعه ترك شعر خواندن بيان داشته است و حديثي از امام حديثي از امام صادق (ع) نقل نموده است كه از حضرت منقولست كه مكروه است روايت شعر براي روزه دار و محرم و در محرم و در روز جمعه و شب ها، راوي گفت هر چند شعر حقي باشد؟ فرمود: هر چند شعر حق باشد. و در حديث معتبر از حضرت صادق (ع) منقول است كه حضرت رسول (ع) فرمود كه هر كه يك شعر بخواند در شب جمعه يا روز جمعه در آن شب و در آن روز بهره اي از ثواب به غير آن نداشته باشد و به روايت معتبر ديگر در آن شب و در آن روز نمازش مقبول نگردد.

توصيه هاي امام (ره) به مداحان

سوال 54- در پايان اين قسمت توصيه امام (ره) در موارد گوناگوني به خطبا و مداحان در مورد نحوه روضه خواندن و موضوعات آن توصيه هايي داشته اند كه به طور خلاصه و دسته بندي شده مي توان به موارد زير اشاره كرد:
حضرت امام (ره) مي فرمودند:
1- در نوحه ها و اشعار به طور كوبنده فجايع و ستمگري هاي، ستمگران هر عصر ياد آوري شود.
2- دشمنان اسلام آمريكا و ... است، به طور كوبنده ياد آوري و لعن و نفرين شود.
3- مردم را سوق به اسلام و مسايل آن بدهند.
4- مردم را مهيا براي فداكاري بكنند.
5- زياد روضه بخوانند و دو كلمه نباشد.
6- به صورتي روضه بخوانند كه مردم مانند اهل بيت (ع) با ستمگران سازش نكنند. در اينجا لازم است كه خطبا و مداحان عزيز توصيه هاي امام (ره) را گوش فرا دهند و اين موضوعات را سر لوحه خود قرار دهند و سخنراني و مداحي خود را حول اين محورها تنظيم كنند. چرا كه عمل به توصيه امام را حل باعث زنده نگه داشتن هدف اصلي سيدالشهداء كه همان مبارزه با طاغوت و ستمگري است موجب مي شود.