قرآن در باره سرنوشت جامعه ها به روشنى سخن گفته است و با ملاحظه آیاتى كه در این زمینه وارد شده است مى توان نظریه قرآن را در جهات مختلف مسأله دریافت و ما آیات ده‌گانه اى را كه در این موضوع وارد شده است در چند بخش مطرح مى كنیم:
1. صالحان وارثان زمین مى شوند
آینده‌نگرى انسان او را وادار مى كند كه از آینده جهان و سرنوشت بشر خبرى به دست آورد، زیرا از سپیده دم تاریخ ، نزاع و نبرد پیوسته ى میان حق و باطل برقرار بوده و پیروزى دست به دست مى‌گشت و به تعبیر قرآن:
«عصر ظهور»
(...وتِلكََ الأَیّامُ نُداوِلُها بَیْنَ النّاس...).([1])
«ما ایام و روزهاى (شیرینى و پیروزى) را میان مردم دست به دست مى گردانیم».
با این كه روش تاریخ بشر تاكنون به صورت مبادله پیروزى بوده است، ولى قرآن معتقد است مشیت الهى بر این تعلق گرفته كه در آینده، فقط صالحان وارثان زمین خواهند بود، وحكومت جهان و اداره امور را به دست خواهند گرفت وحق وحقیقت در موضع خود استوار خواهد بود و باطل بر آن پیروز نخواهد شد. و همه جهانیان زیر لواى حكومت صالحان قرار خواهند گرفت و حكومت واحدى بر جهان مستولى خواهد شد چنان كه مى فرماید:
(وَلََقَدْ كَتَبْنا فِى الزَّبُور مِنْ بَعْدِ الذِّكْر أَنَّ الأَرْض یَرِثُها عِبادى الصّالِحُون).([2])
«ما در كتاب زبور، پس از «ذكر»(شاید مقصود تورات باشد) چنین نوشتیم كه در آینده صالحان و پاكان وارثان زمین خواهند بود و صفحه جهان براى ابد از لوث وجود افراد ناصالح پاك خواهد شد».
و در آیه دیگر باز مى فرماید:
(وَعََدَ اللّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصّالِحات لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِى الأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ...).([3])
«خداوند به افراد با ایمان از شما كه داراى عمل نیك هست، وعده قطعى داده است كه آنان را خلیفه وجانشینان خود در روى زمین قرار خواهد داد».
جانشینى این گروه از خداوند یا از پیشینیان در روى زمین، همان قیام به تدبیر امور زندگى، و برقرارى عدل و عدالت در اجتماع و توسعه عمران و آبادى در زمین است.
در آیه سوم، سرانجام را از آن تقوا پیشگان مى داند و یادآور مى شود كه: (...وَالعاقِبَةُ لِلتَّقْوى) ([4]): «عاقبت از آن متقین است».
2. استقرار آیین خدا و گسترش امنیت در جهان
قرآن در دو مورد از برقرارى آیین اسلام در جهان، و پیروزى آن، بر دین هاى دیگر خبر داده است و این گزارش غیبى تاكنون محقق نگردیده و طبق روایات، ظرف تحقق آن، دوره دیگرى است كه در آن، آخرین وصى پیامبر حضرت مهدى (علیه السلام)زمام امور را بدست مى گیرد و اسلام را در سراسر شرق و غرب منتشر مى سازد چنان كه مى فرماید:
(هُوَ الَّذِى أَرْسَلَ رَسُولهُ بِالهُدى وَدِین الحَقّ لِیُظْهِرَهُ عَلى الدِّینِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُون).([5])
«او است كه پیامبر خود را با هدایت ها و آیین استوارى فرستاده است تا دین حق را بر تمام دین ها پیروز گرداند هر چند گروه مشرك آن را دوست نداشته باشند».
در آیه دیگر، همین مطلب به تعبیر دیگر و این كه «نور خدا خاموش شدنى نیست»، وارد شده است چنان كه مى فرماید:
(یُرِیدُونَ لِیُطْفِئُوا نُورَ اللّه بِأَفْواهِهِمْ وَاللّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الكافِرُون).([6])
«مى خواهند نور خدا را با دهانهاى خود خاموش كنند، خداوند نور خود را به پایان مى رساند هر چند كافران دوست نداشته باشند».
3. پیروزى پیامبران
پیامبران در طول تاریخ براى اشاعه مكتب خود، مجاهدت ها وكوششها كرده اند، ولى هرگز نتوانسته اند مكتب خود را در سراسر جهان پیاده كنند و در هر عصرى گروههاى بى شمارى به مخالفت با پیامبران برخاسته و سد راه آنان بودند.
ولى قرآن مبارزه هاى اهل باطل رابا مكتب حق یك مبارزه موقت تلقى مى كند و معتقد است كه سنگرهاى باطل سرانجام فرو ریخته وبرنامه پیامبران در جهان گسترش پیدا خواهد كرد.
قرآن این حقیقت را طى آیاتى بیان مى كند:
(إِنّا لَنَنْصُرُ رُسُلنا وَالَّذِینَ آمَنُوا فِى الحَیاةِ الدُّنْیا وَیَوم یَقُومُ الأَشهاد).([7])
«ما پیامبران و فرستادگان خود وافراد با ایمان را در دنیا و روز قیام گواهان كمك مى كنیم».
قرآن در آیه دیگر از تعلق مشیت الهى بر پیروزى پیامبران در آینده سخن مى گوید آنجا كه مى فرماید:
(وَلَقَدْ سَبَقَتْ كَلِمَتُنا لِعِبادِنا المُرْسَلین * انّهُمْ لَهُمُ المَنْصُورون * وَإِنَّ جُنْدَنا لَهُمُ الغالِبُون).([8])
«اراده و مشیت ما به پیروزى پیامبران تعلق گرفته است، آنان كمك شدگان هستند و سپاه ما (سپاه توحید) پیروز است».
و در آیه دیگر مى فرماید:
(كَتَبَ اللّهُ لأَغْلَبَنَّ أَنَا وَرُسُلى...).([9])
«خداوند بر خود واجب و لازم شمرده است كه او و پیامبران او بر قواى كفر غلبه كنند».
4. در مبارزه حق و باطل، حق، همواره پیروز است
آیات قرآن نه تنها نظام تكوین را نظام خیر، و غلبه خیر بر شر مى داند، بلكه سرانجام، نظام اجتماعى انسان را نظام استوار مى داند كه در آن نظام توحید بر نظام شرك و طاغوت غلبه كرده و پیروزى از آن صالحان و راستگویان خواهد بود از این جهت مى فرماید:
(بَلْ نَقْذِفُ بِالحَقِّ عَلى الباطِلِ فَیَدْمَغُهُ فَإِذا هُوَ زاهِق...).([10])
«ما حق را بر باطل مى زنیم و آن را نابود مى سازیم ناگهان آن پوچ و تباه است».
قرآن در آیه دیگر حق و باطل را به آب وكف تشبیه مى كند و باطل بسان كف بر دوش حق سوار مى شود و با حركت حق، حركت مى كند، امّا دیرى نمى پاید باطل هاى كف گونه فرو كش كرده وحق وحقیقت بسان آب حیات در دلها باقى مى ماند آنجا كه مى فرماید:
(...أَمّا الزَّبَدُ فَیَذْهَبْ جُفاءً وَأَمّا ما یَنْفَعُ فَیَمْكُثُ فِى الأَرض...).([11])
«كفها روى آب نابود مى شوند و آنچه براى مردم مفید است در زمین باقى مى ماند».
5. كمك هاى غیبى در سرانجام جامعه ها
قرآن معتقد است كه در سرانجام جامعه ها، افراد، فداكارى پیدا مى شوند كه با تمام قدرت در عزت اسلام و ذلت كفر میكوشند و از این طریق به گروهك‌ها هشدار مى دهد كه اگر از جاده مستقیم توحیدمنحرف شوند و به وادى جاهلیت بازگردند، هرگز آیین حق با انحراف آنان نابود نمى شود، و در طول تاریخ كه جامعه انسانى رو به كمال است افرادى پیدا مى شوند كه خداوند آنان را دوست دارد و آنان نیز خدا را دوست دارند، آنان در مقابل گروه با ایمان متواضع و در برابر كافران عزیز و سركشند، در راه خدا كوشش مى كنند و از سرزنش سرزنش كنندگان نمى ترسند، آنجا كه مى فرماید:
(یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِینهِ فَسَوفَ یَأتِى اللّه بِقَوم یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونهُ أَذِلّة عَلى المُؤْمِنین أَعِزَّة عَلى الكافِرینَ یُجاهِدُونَ فِى سَبیلِ اللّهِ وَلا یَخافُونَ لَومة لائِم...).([12])
اكنون باید دید كه این وعده ها و نویدهاى قرآن كه تاكنون به صورت جهانى و عالم‌گیر جامه عمل نپوشیده است كى تحقق خواهد پذیرفت، این مشكل را مى توان با مراجعه به روایات صحیح اسلامى گشود وروایات اسلامى انگشت روى این مجهول مى گذارند و از تحقق این نویدها در عصر ظهور امام زمان (علیه السلام)گزارش مى دهند.
روایات از یك رشته تكامل ها و پیشرفت ها در عقول و خردها، در صنایع و تكنیك، گزارش داده همچنان كه از جهانى شدن عدل اسلامى وآیین توحید قاطعانه خبر مى دهند، اینك این روایات را به صورت فشرده در این جا مى آوریم، و از هر موضوعى تنها به نقل یك حدیث اكتفا مى كنیم.
سرانجام جامعه ها از نظر احادیث اسلامى
1. تكامل عقول و خردها
مرور زمان، و تجارب تلخ و شیرین، مایه شكوفایى عقل انسانى مى گردد و بشر در پرتو الطاف الهى در مى یابد كه: دیگر، سازمان هاى بشرى و تدابیر انسانى قادر به حل تضادها و مشكلات نیست از این جهت بى درنگ به نداى حضرت قائم (علیه السلام) پاسخ مى گوید، و انسان ها با رضایت خاطر، به انقلاب امام مى پیوندند.
امام باقر (علیه السلام) مى فرماید:
«إذا قام قائمنا وضع اللّه یده على رؤوس العباد فجمع بها عقولهم وكملت به أحلامهم».([13])
«آنگاه كه قائم ما قیام كند، خداوند دست لطف و رحمت خود را بر سر بندگان خود مى گذارد و از این طریق، به عقول آنان وحدت مى بخشد و به وسیله او خردهاى آنان تكامل پیدا مى كند».
2. تكامل صنایع
انقلاب جهانى، بدون تكامل صنایع امكان پذیر نیست رهبر انقلابى كه مى خواهد صداى خود را به آخرین نقطه جهان برساند، بدون تكامل تكنیك، امكان پذیر نمى باشد، از این جهت احادیث اسلامى نوید مى دهد كه در عصر ظهور امام صنایع به حدى تكامل پیدا مى كند كه جهان حكم یك شهر را پیدا مى كند و افرادى كه در خاور زندگى مى كنند، كسانى را كه در باختر زندگى مى نمایند، مى بینند و سخنان آنان را مى شنوند.
چنان كه امام در این مورد مى فرماید:
«انّ المؤمن فى زمان القائم وهو بالمشرق لیرى أخاه بالمغرب وكذا الذى فى المغرب یرى أخاه الذى بالمشرق».([14])
«در زمان قائم، فرد با ایمان كه در مشرق زیست مى كند، برادر خود را كه در مغرب زندگى مى كند مى بیند».
در حدیث دیگر مطلب به طور روشن تر بیان شده است وآن این است كه:
إنّ قائمنا إذا قام مدّاللّه لشیعتنا فی أسماعهم وأبصارهم، حتّى لا یكون بینهم و بین القائم یرید یكلّمهم فیسمعون و ینظرون إلیه وهو فى مكانه.([15])
«آنگاه كه قائم ما قیام مى كند خدا به دیدگان و گوشهاى پیروان او قدرت مى بخشد تا آنجا كه میان آنان و رهبر خود، حایلى نمى ماند او با آنان سخن مى گوید، و سخنان او را مى شنوند و به او مى نگرند در حالى كه او در جاى خود قرار دارد».
3. جهانیان در پوشش اسلام در مى آیند
احادیث نویدهاى قرآن را درباره جهانى گشتن آیین اسلام، بر ظهور امام قائم تطبیق مى كند آنجا كه امام باقر(علیه السلام)مى فرماید:
یبلغ سلطان المشرق و المغرب ویظهر اللّه عزّوجلّ به دینه على الدین كلّه ولو كره المشركون.([16])
«قدرت و تسلط او شرق وغرب را فرا مى گیرد و خدا به وسیله او دین خود را بر تمام ادیان پیروز مى گرداند هر چند مشركان دوست نداشته باشند».
4. تكامل اخلاقى
در محاسبات گذشته به این نقطه رسیدیم كه تكامل حقیقى باید ابعاد مادى و معنوى داشته باشد و تكامل یك بعدى، تكامل واقعى نیست.
احادیث اسلامى بر تكامل اخلاقى در عصر ظهور امام دوازدهم گواهى مى دهد آنجا كه همه محدثان اسلامى این جمله را از پیامبر نقل مى كنند كه یكى از ویژگى هاى حكومت امام قائم ، گسترش عدل و داد و برچیده شدن بساط ظلم و ستمگرى است و جمله (یَمْلأُ الأَرضَ قِسْطاً وعَدلاً) ، بیانگر این تكامل اخلاقى است.
5. ترمیم خرابى ها
احادیث اسلامى از آبادى جهان و تسلط بشر بر گنجینه هاى نهفته در دل زمین در زمان ظهور امام به روشنى گزارش مى دهد و جمله یاد شده در زیر در روایات وارد شده است:
«وتظهر له الكنوز ولا یبقى فى الأرض خراب إلاّ یعمره».([17])
«گنجینه هاى نهفته در دل زمین در اختیار امام قرار مى گیرد و او با نفوذ و قدرت مادى و معنوى كه دارد، تمام ویرانى هاى موروث از ظلم وجور را، آباد مى كند.
نتیجه این كه آنچه را كه محاسبات عقلى و اجتماعى درباره سرانجام جامعه ها نشان مى داد، مورد تصدیق قرآن واحادیث اسلامى است چیزى كه هست احادیث اسلامى زمان ووقت این تكامل ها را به روشنى تعیین مى كند و ظهور امام قائم را همگام با این تحولات مى داند.
نظر خود را اضافه کنید.