يكي از نكات روشن زندگي رسول اكرم (صلي الله عليه و آله) اين است كه درس ناخوانده و نزد هيچ معلمي نياموخته و با هيچ نوشته و كتابي آشنا نبود و عنايت ازلي براي اينكه آيت بودن اين كتاب و وحي بودنش بيشتر روشن شود نيز همين مسئله بود.

احدي از مورخان ، مسلمان يا غير مسلمان ، مدعي نشده است كه آن حضرت‏ در دوران كودكي يا جواني ، چه رسد به دوران كهولت و پيري كه دوره رسالت‏ است ، نزد كسي خواندن يا نوشتن آموخته است ، و همچنين احدي ادعا نكرده‏ و موردي را نشان نداده است كه آن حضرت قبل از دوران رسالت يك سطر خوانده و يا يك كلمه نوشته است.

مردم عرب، بالاخص عرب حجاز ، در آن عصر و عهد به طور كلي مردمي بي‏ سواد بودند. افرادي از آنها كه مي‏توانستند بخوانند و بنويسند انگشت‏ شمار و انگشت نما بودند.

عادتا ممكن نيست كه شخصي در آن محيط ، اين فن را بياموزد و در ميان مردم به اين صفت معروف‏ نشود

چنانكه مي‏دانيم مخالفان‏ پيغمبر اكرم در آن تاريخ او را به اخذ مطالب از افواه ديگران متهم كردند ، ولي به اين جهت متهم نكردند كه چون با سواد است و خواندن و نوشتن‏ مي‏داند كتابهايي نزد خود دارد و مطالبي كه مي‏آورد از آن كتابها استفاده‏ كرده است . اگر پيغمبر كوچكترين آشنايي با خواندن و نوشتن مي‏داشت قطعا مورد اين اتهام واقع مي‏شد ؛ در صورتي که مشخص است كه رسول اكرم به حكم تاريخ قطعي و به‏ شهادت قرآن و به حكم قرائن فراواني كه از تاريخ اسلام استنباط مي‏شود ، لوح ضميرش از تعلم از بشر پاك بوده است . او انساني است كه جز مكتب‏ تعليم الهي مكتبي نديده و جز از حق دانشي نياموخته است . او گلي است كه‏ جز دست باغبان ازل دست ديگري در پرورشش دخالت نداشته است .

حضرت رضا(ع) در مناظره خويش با ارباب اديان خطاب به رأس‏ الجالوت فرمود:

از جمله دلائل صدق اين پيامبر اين است كه شخصي بود يتيم، تهيدست، چوپان، مزدكار، هيچ كتابي نخوانده و نزد هيچ استادي نرفته بود. كتابي‏ آورد كه در آن حكايت پيامبران و خبر گذشتگان و آيندگان هست

او با آنكه با قلم و كاغذ و مركب و خواندن و نوشتن آشنا نبود ، در كتاب مقدس خويش به قلم و آثار قلم به عنوان يك امر مقدس سوگند ياد كرد (" ن و القلم و ما يسطرون »"قلم / 1) و در اولين پيام آسماني خود فرمان خواندن داد . علم و دانش و صنعت به كار بردن قلم را ، پس از نعمت آفرينش ، بزرگترين نعمت ارزاني شده به بشر معرفي كرد (" اقرء باسم ربك الذي خلق ، خلق الانسان من علق ، اقرء و ربك‏ الاكرم ، الذي علم بالقلم ، علم الانسان ما لم يعلم »" علق / 1 - 5) . آن كس كه خود قلم‏ به دست نگرفته بود بلافاصله پس از ورود به مدينه و ايجاد امكانات ساده‏ ، " نهضت قلم " ايجاد كرد و با آنكه خود معلمي از بشر نديده بود و دارالعلم و دانشگاهي طي نكرده بود ، خود معلم بشر و پديد آورنده‏ دارالعلم ها و دانشگاه ها شد .

حضرت رضا (عليه السلام ) در مناظره خويش با ارباب اديان خطاب به رأس‏ الجالوت فرمود : "از جمله دلائل صدق اين پيامبر اين است كه شخصي بود يتيم ، تهيدست ، چوپان ، مزدكار ، هيچ كتابي نخوانده و نزد هيچ استادي نرفته بود . كتابي‏ آورد كه در آن حكايت پيامبران و خبر گذشتگان و آيندگان هست " (1 )

آن چيزي كه بيش از پيش عظمت و رفعت و آسماني بودن قرآن كريم را مدلل مي‏سازد اين است كه اين كتاب عظيم آسماني با اينهمه معارف در باب‏ مبدأ ، معاد ، انسان ، اخلاق ، قانون ، قصص ، عبرتها ، مواعظ ، و با اينهمه لطف و زيبايي و فصاحت ، بر زبان كسي جاري شده كه خود امي بوده‏ است . نه تنها هيچ مدرسه و دانشگاه و دارالعلمي را در همه عمر نديده‏ است و با هيچ دانشمندي از دانشمندان جهان روبرو نشده است ، حتي يك‏ كتاب ساده از كتابهاي عصر خود را نخوانده است.

آيت و معجزه‏اي كه خداوند بر آخرين پيامبرش فرستاد از نوع كتاب و نوشته است ، از نوع سخن است ، از نوع فكر و احساس است ، با عقل و با فكر و با دل و ضمير سر و كار دارد . اين كتاب قرن هاست كه قدرت خارق‏ العاده معنوي خود را نشان داده و نشان مي‏دهد ، روزگار نمي‏تواند آن را كهنه كند ، ميليونها ميليون دل را به سوي خود كشيده و مي‏كشد ، نيروي‏ حياتي در آن موج مي‏زند ، چه عقل هاي متفكري را به انديشه و تدبر وا داشته و چه دل هايي را لبريز از ايمان و ذوق و شوق معنوي كرده و چه مرغان سحر و شب زنده داراني را غذاي روحي شده و چه اشك ها را از عشق به خدا و خوف از خدا در نيمه‏هاي شب بر گونه‏ها جاري ساخته است و چه ملتهاي اسير و به‏ زنجير كشيده را از چنگال ظلم و استبداد نجات داده است

آري ، عنايت ازلي براي اينكه آيت بودن اين كتاب و وحي بودنش بيشتر روشن شود آن را بر بنده‏اي از بندگانش فرود آورد كه يتيم ، فقير ، چوپان‏ ، صحرا گرد و درس ناخوانده و مكتب ناديده بود .

« ذلك فضل الله يؤتيه من يشاء و الله ذوالفضل العظيم »

1. عيون اخبار الرضا ( چاپ سنگي ) ، ص . 94