در رابطه با شناخت اهداف واقعه عاشورا، بهترین منبع وصیت نامه امام حسین علیه السلام، به برادرش محمدبن حنفیه، پیش ازحركت امام ازمدینه است؛ امام قبل ازحركت ازمدینه، وصیتنامه ای خطاب به برادرش محمدبن حنفیه نوشت وطی آن علت قیام ونهضت خود را اینگونه بیان فرمودند:
1- اصلاح امت اسلامی،
2-امربه معروف و نهی ازمنكر
3- زنده كردن سیره پیامبر(ص) و پدرش امام علی علیه السلام.[1]

امّا درس‏ها و عبرتهای عاشورا چنان وسیع و گسترده است كه نمی‏توان از آن فهرست كاملی داد. بویژه آنكه با گذشت زمان و كاوش هر چه بیشتر و عمیق‏تر و تحلیل دقیق آن روزنه‏ های جدیدی گشوده و رازهای نهفته ‏ای برملا می‏شود. اما برخی از كلیات آن دروس عبارتند از:
1- اصالت دادن به حق در حیات اجتماعی و باطل ستیزی. امام حسین علیه السلام می فرمایند:«لا یُکمَلُ العَقلُ اِلّا بِاتِّباعِ الحَق اَلاتَرَونَ اَنَّ الحَق لا یُعمَلُ بِه وَ الباطِل لا یُتَناهی عَنه؛[2] عقل جز به پیروی از «حق» کمال نمی یابد آیا نمی بینید که به حق عمل نمی شود و از باطل نهی نمی شود؟»
2- تقدم حفظ اسلام بر حفظ جان.
3- شهامت، شجاعت، ایثار، آزادگی، نترسیدن از قدرت‏های ظاهری. مرگ آری ننگ هرگز «اَلمَوتُ اَولی مِن رُکُوبِ العارِ و العارُ اَولی مِن دُخُولِ النّار؛[3] مرگ، بهتر از ننگ و ننگ بهتر از آتش دوزخ است.»  مرگ سرخ بهتر از زندگی ننگین است. و نباید زیر بار ظلم رفت.
4- درایت و تدبیر و موقعیت شناسی.
5- مبارزه با علت‏ها ( كه علت العلل مفاسد اجتماعی حكومت‏های طاغوتی‏اند ) به جای پرداختن به معلول.
6- مهربانی، عطوفت و وفاداری در نیروهای داخلی (قضیه حضرت ابوالفضل و ... ).
7- بزرگواری و كرامت حتی در برخورد با دشمن ( آب دادن به حر و نیروهایش ).
8- نقش ارشادی داشتن در همه جا حتی در برابر دشمن در میدان جنگ ( سخنرانی‏های امام حسین(ع)).
9- امكان اصلاح و بازگشت در همه حال (توبه حر).
10- نقش فعال و سازنده زن ( مادر وهب و نقش زینب سلام الله علیها).
11- اهمیت به نماز، حتی در سخت ترین شرایط.
12- تصویر زیبای عواطف انسانی (امام بر بالین شهیدان که صورت مبارك خود را برصورت دوشهیدقراردادند،یكی فرزندش علی اكبرودیگری غلام سیاه چهره رومی).
13- فرماندهی صحیح و داشتن تاكتیك و برنامه ریزی در همه حال ( خندق كندن پشت خیمه در اختفا و استتار كامل).
14- هماهنگی نیروها.
15- عدم توجه به كمبودها و مایوس نشدن در مقابل آن ها
16- غیرت و فتوت و ترجیح امام به خویشتن در همه حال(بازگشتن از شریعه فرات،بدون نوشیدن آب،با وجود تشنگی زیاد، در زمان حمله دشمن به خیمه‏ ها).
17- مروت و جوانمردی (آغازگر جنگ نبودن).
و دهها و صدها درس دیگر که هر کسی با تامل خویش می تواند آن ها را بیابد.

[1]. بحارالانوار؛ج44ص329.
[2]. بحار الانوار، ج 78، ص 127.
[3]. کشف الغمه؛ ج 2، ص 32.