پاسخ:
امام حسين† كه در معرض بازداشت و ترور توسط مأموران امنيّتي بني‏اُمَيَّه در شهر مقدس مكّه بود، در روز سه‌شنبه هشتم ذي‌الحجة سال شصت هجري از آنجا خارج شده و به سوي عراق روانه گرديد؛[1] چنانكه ابومِخْنَف مي‏گويد: حسين† خانة خدا را طواف كرد و سعي بين صفا و مروه را انجام داد و مويش را كوتاه كرد و از احرام عمره خارج شد.[2] شيخ مفيد مي‏گويد: وقتي امام حسين† خواست به سوي عراق روانه شود، طواف كعبه نمود و سعي بين صفا و مروه را انجام داد و از احرامش خارج شد، و آن را عمره قرار داد چون قادر به انجام حج كامل نبود. زيرا مي‌ترسيد [توسط مأموران بني‌اُمَيَّه‏] دستگير شود و به نزد يزيد فرستاده شود، لذا عمره بجا آورد و همراه اعضاي خاندان، فرزندان و شيعيانش كه به او پيوسته بودند، از مكّه خارج شد.[3]
تهديدها در مورد جان امام در مكّه در سخنان و فرمايشات آن حضرت به فراواني به چشم مي‏خورد، همچنين امام حسين† در مورد بني‌اُمَيّه فرمود:
«به خدا سوگند آنان مرا رها نخواهند كرد، تا اينكه روحم را از بدنم جدا كنند و آنگاه كه اين كار را كردند، خداي تعالي كسي را بر آنان مسلّط كند كه آنان را ذليل و خوار كند و بي‏ارزش‏تر از كهنه پارچة حيض زنان گردند».[4]
و نيز به برادرش محمّد حنفيّه فرمود:
«اي برادر مي‏ترسم كه يزيد بن‌معاويه مرا در حرم غافلگير كند و من كسي باشم كه احترام حرم با كشتن او از بين مي‏رود».[5]
بعدها ابن‌عباس در نامه‏اي كه در جواب يزيد نوشت، از اين حقيقت پرده برداشت. او خطاب به يزيد نوشت:
«من فراموش نمي‏كنم كه چگونه حسين را از حرم رسولˆ به حرم خدا راندي و اينكه به مأمورانت دستور دادي تا او را [در حرم] به قتل برسانند».[6]
اگرچه قبل از اين نيز يزيد دستور قتل آن حضرت را به طور رسمي صادر كرده بود. آنگاه كه يزيد از امتناع آن حضرت از بيعت با او (در مدينه)، اطّلاع حاصل كرد، طي‏نامه‏اي به حاكم مدينه دستور داد كه ابن‏زُبَيْر را رها كند و با او كاري نداشته باشد؛ ولي حسين‏ را به قتل برساند.[7] حتّي وليد بن‌عُتْبَه را [به جهت عدم توانائيش در جلوگيري از خروج امام] از مدينه عزل نموده و عمرو بن‌سعيد اشدق را به جاي او به حكومت مدينه نصب كرد.[8] لذا از آن زمان به بعد مأموران بني‏اُمَيّه در صدد به شهادت رساندن امام حسين† بودند و براي عملي ساختن هدف شوم خود، دنبال فرصت مناسب مي‏گشتند، ولي آنگاه كه امام خبر بيعت مردم كوفه با جناب مسلم را دريافت كرد و قصد عزيمت به آن شهر را نمود، آنها به كار خود سرعت بخشيدند و ‏كوشيدند تا قبل از اتمام مناسك حجّ، امام‏ را به قتل برسانند؛ لذا حضرت پيش از اينكه مأموران بني‏اُمَيّه بتوانند نقشة خود را عملي سازند، در روز هشتم ذي‏حجّه از مكه خارج شد، چنانكه وقتي فرزدق شاعر از امام پرسيد: چرا عجله كرده و حجّتان را كامل بجا نياورديد؟ فرمود: اگر عجله نمي‏كردم دستگير مي‏شدم.[9] - *

[1]. ابن‌سعد، ترجمة‌ الحسين و مقتله، فصلنامة تراثنا، ش10، ص170؛ ابن‌عساكر، ترجمة الحسين† من تاريخ مَدِينة دِمَشق، ص205؛ بَلاذُري، انساب‌الاشراف، ج3، ص371؛ طبري، تاريخ الامم و الملوك، ج5، ص381؛ مسعودي، مُرُوجُ‌الذَّهَب، ج3، ص70؛ شيخ مفيد، الارشاد، ج2، ص66.
[2]. طبري، تاريخ الامم و الملوك، ج5، ص385.
[3]. شيخ مفيد، الارشاد، ج2، ص67.
[4]. طبري، تاريخ الامم و الملوك، ج5، ص394؛ ابن‏اثير، الكامل في التاريخ، ج2، ص547. اين سخنان امام حسين‏† در واقع پيشگويي از شكست و نابودي حكومت امويان است كه عملاً در مدّت ـ نه چندان دور ـ بعد از حادثة عاشورا تحقّق يافت و اين سلسلة فاسد و پليد در سال صد و سي و دو هجري با خفّت و خواري شكست خورد و نابود شد، و در انقراض آن، شهادت امام حسين‏† و مظلوميّت خاندان پيامبرˆ مهمترين نقش را داشت كه در جاي خود به اثبات رسيده است.
[5]. سيد ابن‌طاووس، اَلْمَلْهُوف علي قَتْلَي الطُّفُوف، ص128.
[6]. يعقوبي، تاريخ اليعقوبي، ج 2، ص 248 - 249.
[7]. ابن‌اعثم، كتاب الفتوح، ج5، ص18.
[8]. طبري، تاريخ الامم و الملوك، ج5، ص343؛ ابن‏اثير، الكامل في‏التاريخ، ج 2، ص532.
[9]. طبري، تاريخ الامم و الملوك، ج5، ص386؛ سبط بن‌جوزي، تذكرة الخواص، ج2، ص140.
*. گفتني است كه چنانكه مرحوم استاد دكتر محمّدابراهيم آيتي بيرجندي در بحث‏هاي خود يادآوري كرده (بررسي تاريخ عاشورا، ص 79) از مجموع سخنان و نوشته‏هاي امام حسين† مخصوصاً با توجّه به ترتيب تاريخي آنها استفاده مي‏شود كه امام از اوّل سرّ قيام و نهضت خود را به طور صريح و بي‏پرده نمي‏گفت و هرچه به سوي هدف پيش مي‏رفت، تدريجاً مردم را با روح نهضت و موجبات و علل قيام خود آشنا مي‏كرد. از اين رو به نظر مي‏رسد بسياري از پاسخ‏هاي امام، برحسب مورد و طبق ظرفيّت و فهم مخاطبان بوده است. از اين جهت در بررسي حادثة عاشورا بايد مجموعة آنها را در كنار هم نهاد و جمع‏بندي كرد.