چگونه متولد شد؟

به گزارش رهبران شیعه ، 13 مارس 1989 ایده توسعه www در سندی به نام “مدیریت اطلاعات: یک طرح پیشنهادی” پذیرفته شده بود و همین نکته باعث شده که اغلب از روز پذیرفته شدن این طرح پیشنهادی به عنوان روز تولد وب یاد شود. اما 12 نوامبر 1990 یک مهندس شورای تحقیقات هسته ای اروپا (سرن) به نام “تیم برنرز- لی” مفاهیم اساسی یک “مافوق متن چندرسانه‌ای سیاره‌ای” را در قالب پروتکل HTTP رسما اعلام کرد و به عنوان “پدر وب” شناخته شد.

در نهایت در 6 آگوست 1991 اولین وب سایت با نشانه www بر روی اینترنت راه اندازی شد و در 3 آوریل 1993 وب در اختیار عموم قرار گرفت. “تیم برنرز- لی” که امروز 56 سال دارد در لندن به دنیا آمده و در حال حاضر در “ام. آی. تی” (موسسه تکنولوژی ماساچوست) تدریس می کند. وی با دریافت “جایزه هزاره” (Millennium Prize) به عنوان یکی از 100 فرد مهم قرن گذشته معرفی شد و لقب “پدر وب” را یدک می کشد.

اهمیت “شبکه جهانی وب” یا “پهنای جهانی وب” که به اختصار www نامیده می شود آنچنان بالا است که بسیاری از مردم در سراسر دنیا تصور می کنند وب و اینترنت دو مفهوم هم معنی هستند. این درحالی است که وب زیرمجموعه اینترنت است. روزنامه ایتالیایی “لارپوبلیکا” در بزرگداشت 20 نوامبر 1990 مصاحبه ای را با “سر تیم برنرز- لی” درباره آینده اینترنت و لزوم دسترسی همه مردم دنیا به شبکه انجام داد که در ادامه می خوانید:

- وب دقیقاً در چه تاریخی اختراع شد؟
در خلق وب برای من یک لحظه بزرگ، دقیق و مشخص وجود نداشت که فریاد بزنم: یافتم! بلکه برای رسیدن به مفهوم وب مسیری طولانی وجود داشت. اگر بخواهیم آغاز این مسیر را نشان دهیم باید آن را از 1980 و از زمانی در نظر بگیریم که برنامه ای را به نام Enquire نوشتم. من در آن زمان یک فیزیکدان جوان بودم و در سرن ژنو کار می کردم. این برنامه برای اینکه بتوانم ردپای پیچیده روابط میان افراد، ایده ها، پروژه ها و رایانه های آن جامعه علمی فوق العاده را پیدا کنم به من کمک می کرد. اما Enquire تنها برای یک استفاده شخصی بود.

سپس، در سال 1980 یادداشتی برای روسای خود نوشتم. یک یادداشت تاریخی! هرچند در آن زمان اهمیت آن را نمی دانستم. این یادداشت در واقع پیشنهاد یک فضای مشترک بود که در آن بتوان اطلاعات را قرار داد. این فضا را وب نامیدم. ایده من شبکه ای را پیش بینی می کرد که دسترسی آسان به حجم وسیعی از اطلاعات را فراهم می کرد و به راحتی می توانست اطلاعات را بر روی خود حفظ کند. در سال 1991 این فضای شبکه برای دانشمندان سرن وارد عمل شد و به همین دلیل من در سایر نقاط دنیا شروع به دفاع از آن کردم. اکنون می توانم بگویم که ما یک موفقیت بزرگ داشته ایم.

- اما دانشنامه آزاد آنلاین “ویکی پدیا” و صفحه اول سایت info. cern.ch (سایت اطلاع رسانی سرن)  6 آگوست 1991 را به عنوان تاریخ تولد وب معرفی کرده اند. آیا این تاریخ به خصوصی است که باید آن را به فرزندان خود انتقال دهیم؟ آیا شما این روز را جشن می گیرید؟

در واقع این تاریخ، چندان واقعی نیست. در روز 6 آگوست 1991 تنها کاری که کردم این بود که یک پیام alt.hypertext  را به گروه خبری فرستادم تا از طریق آنها وب را به دنیا معرفی کنم. اما در آن زمان وب در داخل جامعه سرن در دسترس بود و برای من وجود داشت.

- بعضیها می گویند: برنرز- لی عالی بود، اما وب را تصادفی و در حالی که در تلاش برای ساخت سیستمی برای شکل دهی اطلاعات بود اختراع کرد. آیا این حقیقت دارد؟

قطعاً خیر! درحقیقت من آن را بلافاصله “پهنای جهانی وب” یا “شبکه بزرگ جهانی” نامیدم و خواستم که برای آدرسهای سایتها نام “شناسه جهانی ماخذ” یا Url را انتخاب کنم، اما این نام از سوی جامعه مهندسان پذیرفته نشد.  آنها به من گفتند: این واژه “جهانی” (universal) را چطور می خواهید تعریف کنید؟ و من گفتم: قبول! آن را “یکنواخت” (Uniform) می نامم لااقل مجبور نیستم علامت اختصاری Url را تغییر دهم.

- در دفاع از باز بودن وب اغلب گفته می شود که وب سکویی برای نوآوری است. اما سخت است که این را به کسی گفت که فکر می کند اینترنت تنها برای فرستادن ای‌میل و یا به روزسانی پروفایل است…

باید بگویم وقتی که مردم یک ای‌میل ارسال می کنند و یا در یک شبکه اجتماعی هستند معمولاً یک هدف خلاقانه دارند. ایده وب که در پشت همه اینها قرار دارد این است که اگر فردی نصف یک ایده خوب را دارد و نصف دیگر آن در سر یک نفر دیگر است وب می تواند میان این دو ایده نقش یک متصل را ایفا کند و اجازه دهد این دو نیمه با هم یکی شوند.

- یعنی وب ساختمانی برای توده مردم است؟
چه تعریف زیبایی! این، نوآوری وب است. در حقیقت تمام فناوریها نوآوری به همراه ندارند. یک فناوری می تواند نقش “فوندانسیون” و یا “سقف” این ساختمان را داشته باشد. اولی، پایه است که از مهمترین توسعه ها حمایت می کند و دومی ارزش فوری و لحظه ای عرضه می کند و بنابراین برای ارائه کننده اش پول به ارمغان می آورد. اما وب یک فناوری “بنیادی” است.

- واکنش شما به خبر درگذشت “استیو جابز” چه بود؟
من بر روی وبلاگ خود یک مطلب نوشتم. ما تقریبا یکبار همدیگر را در اجلاس توسعه دهندگان شرکت NeXT در فرانسه ملاقات کردیم. او چیزهای بسیاری را از اتاق کار خود رصد می کرد.

- NeXT رایانه آینده نگرانه ای بود که جابز زمانی که از اپل خارج شد آن را ساخت و شما با استفاده از یک دستگاه رایانه NeXT کد وب را نوشتید. به عبارتی دیگر، وب کمی هم مال اوست…

درست است. من پروژه وب را بر روی NeXT نوشتم و باید بگویم که کار با آن به طرز شگفت انگیزی آسان بود. رایانه ای بود که از آینده می آمد. به یاد می آورم که وقتی این رایانه در سپتامبر 1990 به من رسید و آن را باز کردم شگفت زده شدم. سرویس ای‌میلی که برای آن تعبیه شده بود با یک پیغام صوتی با صدای خود جابز به طور خودکار باز می شد. این پیغام اینگونه بود: ما دیگر از رایانه های شخصی حرف نمی زنیم، بلکه درباره رایانه های بین شخصی حرف می زنیم که میان افراد همکاری ایجاد می کنند.

او نابغه بود! در آن سالها داشتن یک رایانه واقعاً بیهوده به نظر می رسید و استیو جابز این را فهمیده بود. فهمیده بود که رایانه ها باید مفید باشند، با کاربر همکاری کنند و آن چیزی را که کاربر انتظار دارد انجام دهند، پایداری داشته باشند، استفاده از آنها و ظاهرشان آسان باشد. امروز آن را با سیستم عامل “مک” و “آی- فن” که برپایه NeXT هستند در اختیار داریم.

- پس از سالها، آیا وب به آن چیزی که شما تصور کرده بودید تبدیل شده است؟
من از کمیت شگفت انگیز چیزهایی که اتفاق افتاده است بسیار خوشحالم، اما متاسفانه مردم زیادی را نمی بینم که به روشی موثر برای ساخت ایده های جدید از وب استفاده کنند. اینترنت همانند سکویی برای باهم کار کردن است، درحالی که امروز تقریباً همه استفاده از آن را به خواندن اطلاعات محدود می کنند. بدیهی است که ابزارهای همکاری که بر روی اینترنت در اختیار داریم هنوز کافی نیست.