از جالبترين مباحث شناخت قرآن، شناخت آيات و سوره هاى مكى و مدنى است. و نيز شناخت آياتى كه در مكه درباره اهل مدينه نازل شده و در مدينه، درباره اهل مكه. يا آياتى كه در جحفه، بيت المقدس، طائف، حديبيه و… نازل شده، يا شناخت آيه هاى مدنى در سورههاى مكى، يا آيات مكى و سوره هاى مدنى.
سوره ها و آيه هاى مكى، به آنهايى گفته مىشود كه قبل از هجرت، نازل شده باشد و سورههاى مدنى به سوره هايى كه بعد از هجرت، نازل شده، اگرچه در مكه باشد.
بعضى از علماء هم، ملاك مكى يا مدنى بودن آيات و سورهها را، نزول آنها در مكه يا مدينه (و اطراف هر يك) دانستهاند. نه قبل از هجرت و بعد از هجرت.
نزول اغلب سوره هاى كوتاه قرآن، دفعى و در يك نوبت و يكپارچه بوده است و همچنين بعضى از سوره هاى متوسط قرآن. حدود پنجاه و سه سوره از سوره هاى قرآن به اينصورت فرود آمده است.
ولى بيشتر سوره هاى بزرگ، در چند نوبت و به مناسبتهاى گوناگون نازل شده و بعدا مجموعه آنها بصورت يك سوره درآمده است، كه گاهى فاصله زمانى آيات نازله كه در يك سوره آمده، به چند سال هم می رسد. در بعضى موارد، در وسط آيات مدنى، آيه هاى مكى گنجانده شده است.
در مورد ترتيب سوره ها به شكل كنونى در كل قرآن بسيارى آن را به دستور پيامبر(ص) مىدانند، و برخى اين ترتيب را بر اساس نظر صحابه. همچنانكه گفته شد، در اعتبار مكى يا مدنى بودن، بعضى ها «زمان» را ملاك قرار دادهاند و بعضى ها «مكان» را.
در هر صورت، به يكى از دو راه مىتوان مكى يا مدنى بودن آيه و سوره را معلوم كرد:
1 – دليل نقلى: استفاده از احاديث ائمه(ع).
2 – دليل مضمونى: دقت در محتوا و مضمون آيات و سوره ها.
آيات و سوره هاى «مكى» معمولا اين ويژگىها را دارد: (با توجه به مضمون آنها).
1 – دعوت به اصول عقائد، خدا، قيامت، بهشت، و جهنم و…
2 – دعوت به اخلاق متعالى (در قبال فساد اخلاق دوره جاهلى).
3 – كوتاه بودن آيات و سوره ها (با توجه به بعد ادبى و فصاحت و بلاغت بيشترى كه در سوره هاى كوچك است).
4- كثرت سوگند، و سوره هائى كه با سوگند شروع مىشود.
5- بحث و مجادله با مشركين و ابطال نظريه آنان.
6 – كثرت (يا ايها الناس…) و ندرت و كم بودن (يا ايها الذين آمنوا…) در اول آيات.
7 – قصص انبياء و امتها و گروه هاى اجتماعى موافق و مخالف.
در مقابل، آيات مدنى، معمولا اين خصوصيات را دارد:
1 – طولانى بودن آيات و سوره ها.
2 – جدال با اهل كتاب (يهود و نصارى) و دعوت آنان به توحيد اسلام.
3 – دعوت به جهاد و مسائل مربوطه.
4- بيان احكام و مقررات و قوانين اجتماعى مثل: نماز، روزه، زكات، خمس، حدود، قصاص، اهل ذمه، جزيه، احكام ارث و… قوانين ديگر.
مجددا يادآورى مىشود كه اين ملاكها، صورت غالب و اكثريت را بيان مىكند نه يك حكم كلى و غير قابل استثناء را.
نظر خود را اضافه کنید.