اسلام دین تمامی پیامبران الهی است و آیات قرآن مجید ذلالت بر دعوت همه رسولان راستین به سوی اسلام می کند. در صدر اسلام مسلمانان عنوانی جز اسلام نداشتند و مذهبی در آن عهد رایج نبود و اصحاب پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فقط عنوان مهاجر و انصار داشتند و مسلمانان بعد هم خود را تابعین نامیدند و همه مسلمن تحت لوای واحد به سر می بردند و مسلمین خود را به مذهبی منسوب نمی‌کردند تا اینکه اهل فتئا زیاد شدند و در اکثر مسایل فقهی اختلاف نظر پدید آمد. بنی امیه و بنی عباس برای بسط قدرت شیطانی خود این نظرات را تحت عنوان مذاهب مختلف مطرح کردند و با این کار سعی داشتند حقایق قران مجید و سنت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) را مکتوم نگهدارند و و از این طریق بین مسلمین تفرقه ایجاد کنند. امید است که با مطالعه این تحقیق مسلمانان با برخی مسایل فقهی یکدیگر آگاه شوند و بدانند که اختلاف درمسایل فقهی اندک است و نباید بین آن‌ها موجب عداوت و دشمنی گردد. در این مقاله به فتواهایی که فقهای شیعه و سنی (شافعی، مالکی، حنفی، حنبلی) در سه مبحث ناقضات و شرایط و واجبات وضو بیان کرده اند ، می پردازیم.
ناقضات وضو

بول – غائط – باد

تمام مذاهب اتفاق دارند که اخراج بول و باد و مدفوع وضو را باطل می کند. اما از نظر شافعیه و حنابله و حنفیه بیرون امدن کرم و ریگ و خون و چرک نیز وضو را باطل می کند و مالکیه گفته اند : اگر اینها از معده به وجود آمه باشد باطل نمی کند و هر گاه در آن به وجود نیامده مانند اینکه سنگ خورده و از مخرج بیرون آمده باطل می کند و امامیه گفته اند :اگر به کثافات معده ملوث شده باشد وضو را باطل و الا آن را باطل نمی کند.[1]· منی

امامیه میگوید: منی موجب غسل می شود نه وضو. نزد حنفیه و حنابله و مالکیه با بیرون آمدن منی وضو باطل میشود ولی نزد شافعیه باطل نیست.[2]· وذی

تمام مذاهب چهارگانه معتقدند مذی و وذی ضو را باطل می کند ولی نزد امامیه باطل نیست، مالکیه استثنا کرده اند که اگر کسی عادت به آمدن مذی داشته باشد وضورا باطل نمی کند .· زائل شدن عقل

نزد تمام مذاهب رفتن عقل چه از مستی ، جنون، بیهوشی یا اغما باشد وضو را باطل نمی کند.· خوابیدن

امامیه گفته اند: خوابيدن به وجهى كه خواب، بر گوش و چشم غالب شود و مانع از شنيدن و ديدن گردد، وضو را باطل می کند.[3]فرقی نمی‌کند که در حال ایستاده یا نشسته یا در حاال رکوع یا سجده باشد.[4] حنفیه و حنابله نیز گفته اند : اگر شخصی که وضو دارد دراز بکشد یا به کسی تکیه کند یا به یکی از دو پایش تکیه کند و بخوابد ، وضویش باطل است و همچنین هر گاه نشسته یا ایستاده یا در حال رکوع یا در حال سجود بخوابد وضویش باطل نیست.پس اگر کسی در یکی از حالات نماز بخوابد وضویش باطل نمیشود اگرچه خوابش طول بکشد. مالکیه می گوید اگر اگر خوابش طول بکشد وضویش باطل می شود و در غیر این صورت وضویش باطل نمی شود.[5] شافعیه می گوید: اگر محل خروج باد محکم باشد به طوری که شبیه دهانه بطری بسته باشد و بخوابد وضویش باطل نمی شود [6]· لمس

امامیه میگویند: لمس و مس بدن زن وضو را باطل نمی کند. به نظر مالکیه اگر مردی زنی را با دست یا غیر دست لمس کند وضو یش باطل می شود . شافعیه : لمس اجنبیه هر چند بدون لذت وضو را باطل می کند. حنابله : با لمس زن بدون حائل خواه اجنبی یا محرم باشد وضو باطل می شود به شرطی که با شهوت همراه باشد. حنفیه : لمس وضو را باطل نمی کند با هر جایی از بدن که باشد.[7]· استفراغ

امامیه می گوید: استفراغ خواه زیاد باشد یا کم وضو را باطل نمی کند و همچنین است هر چه از غیر دو مخرج بول و غائط خارج شود مانند خون. شافعیه و مالکیه و نیز این قول را قبول دارند. حنفیه می گوید: اگر دهان پر شد وضو باطل می شود. اگر نجس باشد و جریان داشته باشد وضو باطل میشود و اگر جریان نداشته باشد وضو را باطل نمی کند.[8] حنابله : استفراغ وضو را باطل می کند . اگر خون و چرک زیاد باشد وضو باطل است.[9]· خنده صدا دار

از نظر امامیه قهقهه وضو را نمى‏شكند و نماز را مى‏شكند.[10] شافعیه و مالکیه و حنابله نیز این قول را قبول دارند. حنفیه می گوید: قهقهه در نماز وضو را نیز باطل می کند.[11]· خوردن گوشت شتر

امامیه معتقدند: خوردن گوشت شتر وضو را باطل نمی کند. شافعیه و مالکیه و حنفیه نیز این قول را قبول دارند. حنابله می گویند : خوردن گوشت شتر وضو را باطل می کند.[12]· خون استحاضه

امامیه و تمام فقهای مذاهب دیگر می گویند: اگر زن استحاضه قليله داشته باشد واجب است وضو بگیرد . غیر از مالکیه که می گوید: بر زن مستحاضه وضو لازم نیست. [13]

شرایط وضو

برای وضو در کتابهای فقهی شروطی بیان شده است که نبودن مانع در مصرف آب براتی بیماران ، پاک کردن اعضاء وضو ، برطرف کردن حایلی که مانع رسیدن آب به پوست باشد و وسعت وقت مورد اتفاق جمیع مذاهب است[14] و شروط دیگری نیز وجود دارد که اختلافی است از جمله:· مباح بودن مکان وضو

امامیه گفته اند: اگر در زمين غصبى وضو بگیرد،آن وضو باطل است و هم چنين بر فرش غصبى وضو گرفتن باطل است اگر چه زمين غصبى نباشد امّا در جامه غصبى وضو درست است اگر چه نماز درست نيست و در كفش غصبى وضو جايز نيست اگر بر آن كفش قرار گرفته باشد.[15]· مطلق و پاک بودن آب

اماميه بر آنند كه تطهير به آب مطلق پاك جايز است گرچه اوصاف ظاهرى آن به چيزهاى پاكى مانند اندكى زعفران يا عود، تغيير كرده باشد . بنا بر نظر مالكیه و شافعیه اگر اوصاف ظاهرى آن به چيزهاى پاكى مانند اندكى زعفران يا عود، تغيير كرده باشد پاك‏كننده نيست. ابو حنيفه وضوي به شراب خرما را به شرط آن كه شراب پخته شده باشد، صحيح مى‏داند.[16]

واجبات وضو

نیت

تمامی فقهای امامیه معتقدند : نیت در طهارتهای سه گانه واجب است. فقهای شافعی، مالکی، حنبلی نیز این قول را پذیرفته اند. [17] علمای حنفی می گویند: نیت در طهارت با آب (وضو-غسل) نیاز نیست ولی در تیمم نیت لازم است.[18]· شستن صورت

الف) وجوب شستن صورت

فقهاى مذاهب اسلامى- جعفرى، حنفى، مالكى، شافعى و حنبلى- در آن اتفاق نظر دارند .ب)کیفیت شستن صورت

بين فقهاى مذاهب اسلامى در كيفيت شستن صورت، نظريات گوناگونى وجود دارد. فقهاى جعفرى معتقدند: در وضو، بايد صورت را از بالاى پيشانى يعنى از جايى كه موى سر روييده تا پايين صورت- آخر چانه- شست. فقهاى حنفى، مالكى، حنبلى و شافعى معتقدند: از جايى كه موى سر روييده تا زير چانه بايد شسته شود. فقهاى جعفرى گفته‏اند: پهناى صورت كه بايد در وضو شسته شود عبارت است از مقدارى كه بين انگشت وسط و شست قرار مى‏گيرد. و شستن زايد بر آن- يعنى سفيدى ميان گوش و موى صورت- لازم نيست . فقهاى حنفى و شافعى علاوه بر مقدار ياد شده، معتقدند گوش نيز جزء صورت به حساب مى‏آيد و به هنگام شستن بايد آن را هم شست. [19] ‏ امامیه معتقدند: درون دهان و بينى و چشم، جزء صورت نيست،. و نیازی نیست در وضو شسته شود.. ابو حنیفه نیز این قول را پذیرفته است. [20] مالكیه و شافعیه گفته‏اند: زير موى صورت و داخل دهان و بينى و قسمت جلو دو گوش هم جزء صورت است و بايد شسته شود.[21] احمد بن حنبل میگوید: داخل دهان و بینی برای کسی که در اول مضمضه و استنشاق نکرده واجب است شسته شود. اماميه گفته‏اند: بايد صورت را از بالا به پايين شست و عكس آن باطل است. علماى حنفى، مالكى، شافعى و حنبلى گفته‏اند: بايد صورت شسته شود و اين كه شستن از بالا به پايين باشد يا از پايين به بالا فرقى نمى‏كند.[22]· شستن دستها در وضوء

الف) وجوب شستن دستها در وضوء

فقهاى مذاهب اسلامى در اصل وجوب شستن دستها با هم هيچ اختلاف نظرى ندارند. [23]· کیفیت شستن دست ها

امامیه معتقدند: مقدار و كيفيت شستن دستها آنست كه ابتدا از مرفق (آرنج)شروع كند و تا سر انگشتان بشويد.[24] حنفیه، مالكیه، شافعیه و حنابله معتقدند: آب را از سر انگشتان به طرف مرفق باید برد.[25] ‏امامیه می گوید: مقدم داشتن دست راست بر چپ واجب است و باقی مذاهب گفته اند: تقدیم دست راست افضل است.[26]· مسح سر

مسح اين است كه دستانت را به چيزى بكشى مثل اينكه بوسيله دست، عرق پيشانى را پاك كنى. ظاهر اين است كه مسح تمام سر واجب نيست، زيرا آن كس كه قسمتى از سر را مسح كند، او را مسح كننده سر گويند. امامیه معتقدند: مسح بايد بسر باشد و مجرد مسمى كافي است و لو به مقدار يك انگشت و افضل با سه انگشت است به مقدار سه انگشت.[27] مذهب شافعى بايد اندازه‏اى از سر را- كه بنظر عرف، مسح بر آن صدق كند- مسح كرد. مالك گويد: همه سر را بايد مسح كرد. ابو حنيفه گويد: بايد يك چهارم سر را مسح كرد. [28] اما كمال مسح در مذهب شافعى در تكرار است، و مذهب ابو حنيفه در استيعاب(فراگیری تمام سر).[29] مالکیه و حنفیه و حنابله می گویند گوشها جزء سر هستند و باید مسح شوند و مالکیه و حنابله و شافعیه معتقدند باید با آب دیگری آنها را مسح کرد ولی ابو حنیفه می گوید با همان آب که سر را مسح می کند ، گوشها را مسح کند.[30] امامیه گفته اند : مسح بر عمامه در هیچ ال جایز نیست. حنابله مسح بر عمامه را ایز دانسته اند به شرطی که مقداری از عمامه زیر چانه باشد . حنفیه و مالکیه و شافعیه گفته اند: مسح بر عمامه با داشتن عذر جایز است نه بدون عذر .[31]· مسح پاها

امامیه گفته‏اند: مسح دو پا با رطوبت وضو از سر انگشتان تا دو قوزک واجب است . و به اتفاق مذاهب قوزک دو قبه(کعب) دو پا می باشد. و جایز است که پای چپ را بر پای راست مقدم داریم ، ولی نزد امامیه خلاف احتیاط است و نزد چهار مذهب خلاف اولی.[32] حنفيان، مالكيان، شافعيان و حنبليان فتوا بر وجوب شستن پاها داده‏اند.[33] امامیه مسح از روی کفش یا روی جوراب یا هر چیزی که آن را بپوشاند خواه در سفر یا حضر باشد را جایز نمی داند. مالکیه نیز (در اواخر عمرش) این قول را پذیرفته است .· ترتیب

ترتیب آن است که ابتدا صورت پس دو دست سپس سر ، بعد دو پا باید وضو داده شود. امامیه معتقدند: ترتیب در همه اعضای وضو واجب است و همچنین مقدم کردن طرف راست بر طرف چپ . شافعی و حنابله نیز این قول را پذیرفته ولی مقدم کردن طرف راست بر چپ را قبول ندارد. حنفیه و مالکیه ترتیب را واجب نمی دانند.[35]· موالات

امامیه و حنابله موالات (پی در پی ) شستن اعضاء وضو را واجب می دانند. که چون از عضوی فارغ شد فورا به عضو بعدی بپردازد و امامیه برشروط موالات افزوده اند که اعضاء سابق قبل از شروع به اعضاء بعدی خشک نشود. و هر گاه خشک شد وضو باطل است. حنفیه و شافعیه گفته اند: پی در پی واجب نیست ولی مکروه است که بدون عذر بین شستن اعضاء جدایی بیاندازد و با وبا داشتن عذر کراهت برطرف می شود. مالکیه گفته اند : اگر وضو گیرنده متوجه باشد موالات واجب است و چیزی که در خیال او بوده پیش نیاید ، مانند آبی که برای وضو مها کرده در همان اثنا ریخته شود، اگر چه مدت زمانی طول بکشد ، می تواند بنا را بر آن چه انجام داده بگذارد. [36]

پي‌نوشت‌ها:

1. [1] محمد جواد مغنیه ، فقه تطبیقی مذاهب پنجگانه ، مترجم کاظم پور جوادی، بیجا، رسالت قلم،بیتا، ص 35 2. [1] همان، ص 36 3. [1] ابو جعفر محمد بن حسن طوسى، ترجمة الجمل و العقود في العبادات، محمد واعظ زاده خراسانى، قم، ص:174 4. [1] -علی پناه الاشتهاردي، مجموعه فتاوى ابن الجنيد ، بی جا، النشر الاسلامی، 1416 ه ق ، ص 23 5. [1]حسن بن يوسف بن مطهر اسد حلی، تذكرة الفقهاء (ط-الحديثة)،قم، مؤسسه آل البيت عليهم السلام ،ج‏1، ص103 6. [1] محمد جواد مغنیه، فقه تطبیقی مذاهب پنجگانه، ص 36 7. [1] ر ک ، عبد الرحمن جزيرى و سيد محمد غروى ، الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البيت عليهم السلام‏ ، بيروت لبنان ، دار الثقلين، ‏1419، صص 159-161 8. [1] حسن بن يوسف بن مطهر اسد حلی، ج 1، ص 106 9. [1] محمد جواد مغنیه، فقه تطبیقی مذاهب پنجگانه، ص 36و 37 10. [1]محمد تقى بن مقصود على اصفهانی مجلسى، لوامع صاحبقراني المشتهر بشرح الفقيه، قم، مؤسسه اسماعيليان، 1414ه ق، ص331 11. [1] ر ک ، عبد الرحمن جزيرى و سيد محمد غروى ، ص 166 12. [1] ابو جعفر محمد بن حسن طوسى ، الخلاف،قم، النشر الاسلامی ،1417 ج 1 ، ص 123 13. [1] محمد جواد مغنیه، الفقه على المذاهب الخمسة، ج‏1، ص33 14. [1] ر ک ، محمد جواد مغنیه ، فقه تطبیقی مذاهب پنجگانه، ص 41 15. [1]بهائى، بهاء الدين محمد بن حسين عاملى و نظام بن حسين ساوجى، جامع عباسى و تكميل آن (محشى)، مؤسسة منشورات الفراهاني،تهران ج 1، ص 6 16. [1] ر ک ، حسن بن يوسف، علامه حلى، نهج الحق و كشف الصدق- ترجمه‏عليرضا كهنسال؛ مشهد ، عاشورا، 1379 ،ص 439 17. [1] تذكرة الفقهاء (ط-الحديثة)، ج‏1، ص: 139 18. [1] الخلاف – الشيخ الطوسي ج 1 ص 70 : 19. [1] محمد ابراهيم جناتی شاهرودى، ادوار فقه و كيفيت بيان آن، ص200 20. [1]فضل بن حسن‏ طبرسى، ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن، مترجمان‏، تحقيق: رضا ستوده‏، تهران‏، فراهانى‏، 1360 ش‏، ج‏6، ص 221 21. [1] ابراهيم‏ عاملى، تفسير عاملي، تهران‏ ، صدوق‏ ،1360 ش‏، ج‏3، ص229 22. [1]محمد بن احمد قرطبى الجامع لأحكام القرآن، تهران‏ ناصر خسرو 1364 ش‏، ج‏6، ص: 84 23. [1] ادوار فقه و كيفيت بيان آن، ص: 201 24. [1] مجلسى ، محمد تقى بن مقصود على اصفهان، لوامع صاحبقراني، قم، اسماعيليان،1414ه ق، ج‏1،ص 416 25. [1] سيد عبد الحجت بلاغى، ‏حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، حكمت‏ قم‏ 1386 ق‏، ج‏2، ص: 133 26. [1] ر ک ، محمد جواد مغنیه ، فقه تطبیقی مذاهب پنجگانه، ص 41 27. [1] سيد عبد الحسين طيب، ‏أطيب البيان في تفسير القرآن، تهران‏، انتشارات اسلام‏، 1378 ش‏، ج‏4، ص 309 28. [1] ر ک ، ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏6، ص: 222 29. [1] رک، احمدبن ابى سعدرشيدالدين ميبدى ،كشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران‏، امير كبير،1371 ش‏،ج‏3، ص 39 30. [1] وهبة بن مصطفى زحيلى ‏، التفسير المنير في العقيدة و الشريعة و المنهج، بيروت دمشق‏ ، دار الفكر المعاصر ، 1418 ق‏ ، ج‏6، ص: 112 31. [1] ر ک ، محمد جواد مغنیه ، فقه تطبیقی مذاهب پنجگانه، ص 40 32. [1] محمد جواد مغنیه ، فقه تطبیقی مذاهب پنجگانه، ص 40 33. [1] ادوار فقه و كيفيت بيان آن، ص: 206 34. [1]ر ک ،علامه حلی، منتهی المطلب فی تحقیق المذاهب، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1373، ج 2، ص 78 35. [1] رک، احمد بن محمد مقدس اردبيلى ،زبدة البيان في أحكام القرآن، تهران كتابفروشى مرتضوى، بی تا، ‏ص 16 36. [1]ر ک محمد جواد مغنیه ، فقه تطبیقی مذاهب پنجگانه، ص 41

منابع و مآخذ 1. الاشتهاردي علی پناه ، مجموعه فتاوى ابن الجنيد ، بی جا، النشر الاسلامی، 1416 ه ق . 2. بلاغى سيد عبد الحجت ، ‏حجة التفاسير و بلاغ الإكسير، انتشارات حكمت‏ قم‏ 1386 ق‏، ج‏2، ص: 133 3. بهائى، بهاء الدين محمد بن حسين عاملى و نظام بن حسين ساوجى، جامع عباسى و تكميل آن (محشى)، الفراهاني،تهران، ج 1. 4. جناتی شاهرودى محمد ابراهيم ، ادوار فقه و كيفيت بيان آن، بیجا،بیتا، بینا. 5. طبرسى فضل بن حسن‏ ، ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن، مترجمان‏، تحقيق: رضا ستوده‏، تهران‏، فراهانى‏، 1360 ش‏، ج‏6. 6. طوسى ابو جعفر محمد بن حسن ، الخلاف،قم، النشر الاسلامی ،1417 ج 1 . 7. طوسى ابو جعفر محمد بن حسن ، ترجمة الجمل و العقود في العبادات، محمد واعظ زاده خراسانى، قم. 8. طيب سيد عبد الحسين ، ‏أطيب البيان في تفسير القرآن، تهران‏، انتشارات اسلام‏، 1378 ش‏، ج‏4. 9. عاملى ابراهيم‏ ، تفسير عاملي، تهران‏ ،انتشارات صدوق‏ ،1360 ش‏، ج‏3، ص229 10. عبد الرحمن جزيرى و سيد محمد غروى ،الفقه على المذاهب الأربعة و مذهب أهل البيت عليهم السلام‏ ، بيروت لبنان ، دار الثقلين، ‏1419. 11. علامه حلی حسن بن يوسف بن مطهر اسد ، تذكرة الفقهاء (ط-الحديثة)، قم ، مؤسسه آل البيت عليهم السلام ، ج‏1. 12. ———————————-، نهج الحق و كشف الصدق- ترجمه‏عليرضا كهنسال؛ مشهد ، عاشورا، 1379 . 13. ————————————— ،منتهی المطلب فی تحقیق المذاهب، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1373، ج 2 14. قرطبى محمد بن احمد، الجامع لأحكام القرآن، تهران‏ انتشارات ناصر خسرو 1364 ش‏، ج‏6، ص: 84 15. رشيدالدين ميبدى احمد بن ابى سعد، كشف الأسرار و عدة الأبرار، تهران‏، انتشارات امير كبير، 1371 ش‏، ج‏3. 16. مجلسى اول، محمد تقى بن مقصود على اصفهان، لوامع صاحبقراني،: قم ، مؤسسه اسماعيليان،1414 ه ق، ج‏1. 17. مغنیه محمد جواد ، الفقه على المذاهب الخمسة، بيروت، دار الجواد، 1421 ه ق، ج‏1. 18. مغنیه محمد جواد ، فقه تطبیقی مذاهب پنجگانه ، مترجم کاظم پور جوادی، بیجا، رسالت قلم،بیتا. 19. مقدس اردبيلى احمد بن محمد ،زبدة البيان في أحكام القرآن، تهران كتابفروشى مرتضوى، بی تا.


نظر خود را اضافه کنید.

0
شرایط و قوانین.
  • هیچ نظری یافت نشد

زیارت عاشورا

 پایگاه تخصصی امام حسین علیه السلام به طور اختصاصی به موضوعات مرتبط با امام سوم شیعیان، حضرت سید الشهدا علیه السلام می پردازد و معرفی جهانی آن حضرت و دفاع از مکتب ایشان را به عنوان هدف خود قرار داده است.

تماس با موسسه جهانی کربلا : 692979-91-021

شبکه های اجتماعی

 

 

Template Design:Dima Group

با عضویت در کانال تلگرام سایت جهانی کربلا از آخرین مطالب باخبر شوید .عضویت در کانال تلگرام