مذهب اهل بیت علیهم السلام در روزگار امام هادى به مرحله پختگى رسیده بود امّا خطر تند روى که از طریق فرهنگ هاى وارداتى از سوى شرق در عمق جان برخى از مسلمانان نفوذ یافته بود، نیازمند نیرویى ایمانى براى پاسخ به این خطر بود تا مبادا به خاطر تبلیغ دشمنان و بویژه خلفاى عبّاسى که جایگاه ائمه را نمى شناختند و آنان و یا هواخواهانشان را متهم به غلوّمى کردند روح معنویت در مردم کاستى بگیرد.
نیاز دیگر مذهب اهل بیت این بود که محتاج متون جامعى بود تا به منزله درسهاى توجیهى باشد که بدون افزونى و کاستى اصول عقاید را در بر گیرد.
از این روست که زیارت جامعه که از امام هادى علیه السلام نقل شده، از ناحیه آن حضرت مطرح مى شود.
در این زیارت ائمه علیهم السلام به دور از هر گونه غلوّ و در همان جایگاه حقیقى خود، معرفى و باز شناخته شده اند.
بگذارید در برخى از کلمات نورانى این زیارت که مى تواند بهترین وسیله براى تحکیم مهر و محبّت ائمه در دل ما باشد، تدّبر کنیم.
این محبّت و مهر در واقع امتداد محبّت مؤمن به پروردگارش محسوب مى شود و به هیچ وجه جایگزین آن نیست: اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ یا أَهْلَ بَیْتِ النُّبُوَّهِ، وَمَوْضِعَ الرِّسالَهِ، وَمُخْتْلَفَ الْمَلائِکَهِ،وَمَهْبِطَ الْوَحْىِ، وَمَعْدِنَ الرَّحْمَهِ، وَخُزَّانَ الْعِلْمِ، وَمُنْتَهَى الْحِلْمِ، وَاُصُولَ الْکَرَمِ،وَقادَهَ الْأُمَمِ، وَاَوْلِیآءِ النِّعَمِ، وَعَناصِرَ الْأَبْرارِ، وَدَعآئِمَ الْأخْیارِ، وَساسَهَالْعِبادِ، وَاَرْکانَ الْبِلادِ، وَاَبْوابَ الْایمانِ، وَاُمَنآءِ الرَّحْمنِ، وَسُلالَهَ النَّبِیّینَ،وَصَِفْوَهَ الْمُرْسَلینَ، وَعِتْرَهَ خِیَرَهِ رَبِّ الْعالَمینَ، ورَحْمَهُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ، السَّلامُ عَلَى اَئِمَّهِ الْهُدَى، وَمَصابیحِ الدُّجى ، وَاَعْلامِ التُّقى ، وَذَوِى النُّهى ، وَاُوُلِى الْحِجى ،وَکَهْفِ الْوَرى ، وَوَرَثَهِ الْأَنْبِیآءِ، وَالْمَثَلِ الْأَعْلى ، وَالدَّعْوَهِ الْحُسْنى ، وَحُجَجِ اللَّهِ عَلى اَهْلِ الدُّنْیا وَالْأخِرَهِ وَالْأُولى ، وَرَحْمَهُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ.
السَّلامُ عَلى مَحالِ مَعْرِفَهِ اللَّهِ، وَمَساکِنِ بَرَکَهِ اللَّهِ، وَمَعادِنَ حِکْمَهِ اللَّهِ،وَحَفَظَهِ سِرِّ اللَّهِ، وَحَمَلَهِ کِتابِ اللَّهِ، وَاَوْصِیآءِ نَبِىِّ اللَّهِ وَذُرِّیَّهِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَرَحْمَهُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ.
السَّلامُ عَلَى الدُّعاهِ إِلَى اللَّهِ، وَالْأَدِلاَّءِ عَلى مَرْضاتِ اللَّهِ، وَالْمُسْتَقِرّینَ فى اَمْرِاللَّهِ، وَالتَّآمّینَ فى مَحَبَّهِ اللَّهِ، وَالْمُخْلِصینَ فى تَوْحیدِ اللَّهِ، وَالْمُظْهِرینَ لِأَمْرِ اللَّهِ وَنَهْیِهِ، وَعِبادِهِ الْمُکْرَمینَ الَّذینَ لا یَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بِاَمْرِهِ یَعْمَلُونَ وَرَحْمَهُاللَّهِ وَبَرَکاتُهُ"(۶۷).
ترجمه زیارت جامعه
"درود بر شما اى خاندان نبوّت و جایگاه رسالت و (مرکز) آمد و شدفرشتگان و محل فرود وحى و مکان رحمت و گنجوران دانش و غایت خویشتندارى و حلم و بنیانهاى کرم ورهبران امّتها و صاحبان نعمتهاوریشه هاى نیکان و ستونهاى گزیدگان و تربیت کنندگان بندگان و ارکان کشورها و دروازه هاى ایمان و امینان خداى رحمان و تبار پیامبران و گزیده رسولان و عترتى منتخب پروردگار جهانیان، و رحمت و برکات خدابر شما باد! درود بر پیشوایان هدایت و چراغهاى (روشن) در ظلمت و پرچمهاى پرهیزگارى وصاحبان عقل و خرد و پناه مردمان و وارثان پیامبران ونمونه هاى برتر و دعوت نکو وحجّتهاى خداوند بر مردم دنیا و آخرت و اولى و رحمت وبرکات خدا بر شما باد! درود بر جایگاههاى معرفت خدا و خانه هاى برکت خدا و معدنهاى حکمت خدا وپاسداران سرّ خدا و حاملان کتاب خدا و جانشینان پیامبران خدا و فرزندان رسول خداصلى الله علیه وآله و رحمت و برکات خدا بر شما باد! درود بر دعوت کنندگان به خدا و راهنمایان به خشنودیهاى خدا وپایداران در فرمان خدا و کاملان در محبّت خدا و مخلصان در توحید خدا و یاوران امرو نهى خدا و بندگان گرامى که در گفتار بر خدا پیشى نگرفتند و به فرمان او کارمى رانند و رحمت و برکات خدا بر شما باد"!

آن حضرت در اندرز به یکى از دوستان خود فرمود: "اى فتح! آن که فرمان آفریدگار را گردن نهاد از خشم آفریده به خود باک راه نداد و آن که آفریدگار را به خشم آورد، یقین کن که آفریدگار خشم آفریده رابروى مستولى بدارد، وآفریدگار وصف نشود جز بدانچه خویشتن را بدان وصف کرده است و کجا توصیف شود آفریدگارى که حواس از یافتنش وگمانها از رسیدن به او و آنچه در دل مى گذرد از توصیفش و دیدگان از احاطه به او، درمانند.
والاست از آنچه وصف کنندگان، توصیفش مى کنند و برتر است از آنچه ستایندگان مى ستایندش.
در نزدیکى اش دور گردد و در دورى اش نزدیک، دردورى اش نزدیک است و در نزدیکى اش دور، کیفیّت (چگونگى) را اوچگونگى بخشید پس گفته نشود خود او چگونه است؟ و مکان را او پدیدفرمود پس گفته نشود خود او کجاست؟ چون او از چگونگى و کجایى(مکان) به دور است".(۶۸)
و نیز فرمود: "هر که خداى را بپرهیزد در امان نگاه داشته شود و هر که خدا را فرمان برد، مورد اطاعت قرار گیرد و هر که آفریدگار را اطاعت کند از خشم مخلوق نترسد، هر که از مکر خدا و دردناک گرفتنش ایمن شد گردن کشى کرد تا آنجاکه قضاى خدا و امر نافذش بروى فرود آمد و هر که دلیلى روشن ازپروردگارش داشته باشد دشواریهاى دنیا بروى سبک آید و گر چه تکه تکه شود و پراکنده گردد.
سپاسگزار به خود سپاس سعادتمندتر است از نعمتى که باعث سپاس شده زیرا نعمت کالاى این جهانى است و سپاس نعمت دنیاوآخرت است.
خداوند دنیا را سراى آزمایش و آخرت را خانه فرجام قرار داد و بلاى دنیارا وسیله ثواب آخرت گرداند و ثواب آخرت را عوض بلاى دنیا قرار داد.
ستمگر بردبار بسا که به وسیله حلم خود از ستمش گذشت شود و حق دار نابخرد بسا که به سبکسرى خود نور حقّ خویش را خاموش سازد.
هر که از روى دوستى به تو نظرى دهد همه جانبه اطاعت او کن.
هر که قدر خود نداند از شرّ او خود را آسوده مدان.
دنیا بازارى است که مردمى از آن سود برند و مردمى دیگر زیان بینند".(۶۹)
"جدل دوستى قدیم را تباه سازد و گره استوار (در راه دوستى) پدید آرد،کمترین چیز در جدل برترى جستن است و همین برترى جستن از عوامل قطع رابطه است".
"نکوهش، کلید دشمنى است، با این حال از حقد وکینه بهتر است".
به مردى که پیش آن حضرت فرزندش را نکوهش کرد، فرمود: عقوق مرگ فرزند است براى پدر.
و نیز فرمود: شب زنده دارى گواراتر از خواب است و گرسنگى درخوبى خوراک بیفزاید.
(آن حضرت این سخن را در تشویق بر نماز شب وروزه گرفتن فرمود).
"یاد آر مرگ خویش را در میان خانواده ات که نه پزشکى تو را در آن هنگام از مرگ باز مى دارد و نه دوستى تو را سود مى رساند".
"خشم بر آن که مالک اویى، پستى است".
"حکمت در سرشتهاى فاسد، کامیاب نشود".
"بهتر از خیر و نیکى، کننده آن است و زیباتر از زیبا گوینده آن و برتر ازدانش، حامل آن است و بدتر از شرّ، جلب کننده آن و خوفناک تر از ترس، آن که بر آن سوار است".
"تو را از حسد پرهیز مى دهم که - آثار - آن در تو آشکار مى گردد ولى دردشمنت کارگر نمى شود".
"اگر زمانى برسد که عدل در آن بر ستم غلبه داشته باشد حرام است کسى به دیگرى گمان بدببرد مگر آنکه کاملاً آگاهى پیدا کند و اگر زمانى برسد که ستم در آن بر عدل چیرگى داشته باشد کسى نمى تواند به دیگرى گمان خوب ببرد تازمانى که به خوبى آن کس علم پیدا نکرده است".(۷۰)

_______________________________________________
۶۷) زیارت جامعه از کتاب "الانوار اللّامعه فی شرح زیاره الجامعه"، عبد اللَّه شبّر،ص ۱۲۳.
۶۸) بحارالانوار، ج ۵۰، ص ۱۷۸ - ۱۷۷.
۶۹) فی رحاب ائمه اهل البیت علیهم السلام، ج ۴، ص ۱۸۰.
۷۰) فی رحاب ائمه اهل البیت علیهم السلام، ج ۴، ص ۱۸۱ .