چرا مهر درست شد؟

پاسخ:

از زمان رسول خدا(ص) برخى اصحاب بر سنگ سجده مى کردند. جابربن عبداللَّه انصارى(۳) و “مسروق بن اجدع”(۴) این کار را مى کردند؛ چه در وطن بودند و چه به هنگام مسافرت. نیز مسلمانان قطعه‏اى از سنگ‏هاى کوه مروه را مى گرفتند و بر آن سجده مى کردند. امام صادق(ع) مى فرمایند: “سجده بر زمین، حکم واجب الهى است”.(۵)

چرا بر تربت کربلا سجده مى کنند؟ فلسفه‏اش شاید به این امر بر گردد که در فرهنگ اسلامى به ویژه در فرهنگ شیعه، شهید و کشته شدن در راه خدا از اجر و ارزش بسیارى بهره‏مند است. شیعه براى اجر نهادن به فداکارى‏هاى سرور شهیدان، حسین بن على(ع) از خاک کربلا مهر درست مى کند و بر آن سجده مى کند. علامه امینى مى نویسد: آیا بهتر آن نیست که سجده گاه، از خاکى قرار داده شود که در آن چشمه‏هاى خونى جوشیده است که رنگ خدایى داشته است؟ تربتى آمیخته با خونِ کسى که خداوند، او را پاک قرار داده و محبّت او را اجر رسالت محمّدى(ص) قرار داده است! خاکى که با خون سرور جوانان بهشت و ودیعه محبوب پیامبر و خدا عجین گشته است…”.(۶)

بدین جهت است که فقیهان ما فتوا داده‏اند که براى سجده بهتر از هر چیز تربیت سید الشّهداء است.(۷) بعد از شهادت امام حسین(ع) سجده بر تربت حضرت نزد شیعیان متداول و مرسوم شد و این را شیعه از امامان خود آموخته است. شیخ طوسى گفته که امام صادق(ع) مقدارى از تربت حضرت امام حسین(ع) را در کیسه‏اى از دیباى زرد قرار داده بود، و هنگام نماز آن تربت را روى سجاده خود ریخته و بر آن سجده مى کرد و مى فرمود: “سجده کردن بر خاک تربت حضرت ابى عبداللَّه حجاب‏هاى هفتگانه را کنار مى زند”.

این رسم بین شیعیان بود که تربت با خود بر مى داشتند تا هنگام نماز بر آن سجده کنند و چون همراه داشتن خاک مشکل است، کم کم به این فکر افتادند که خاک را به صورت مهر بسازند و این کار به عرض حضرت ولى عصر – ارواحنا فداه – رسید و حضرت طى توقیعى (نوشته‏ای) این عمل را رخصت دادند.(۸)
پى نوشت‏ها:

۴٫ طبقات الکبرى، ج ۶، ص ۷۹٫ ۵٫ وسائل الشیعه، ج ۳، ص ۵۹۳٫

۶٫ علامه امینى، سیرتنا و سنّتا، ص ۱۶۶، به نقل از فرهنگ عاشورا، جواد محدّثى، ص ۱۱۱٫ ۷٫ رساله امام خمینى، مسئله ۱۰۸۳٫

۸٫ دائرة المعارف تشیع، ج ۴، ص ۲۰۵٫