عاشورا دهم ماه محرم الحرام است که از دیر باز مورد توجه و احترام مردم بوده است.
ولى در فرهنگ شیعه به خاطر شهادت سومین پیشواى شیعیان و اصحاب او در سرزمین کربلا، این روز از جایگاه والایى برخوردار است. دهم ماه محرم با رخداد قیام سیدالشهداء (علیه السّلام) در بین امامان (علیهم السّلام) و دوستداران اهل بیت (علیهم السّلام) به عظیم‏ترین روزسوگوارى و ماتم تبدیل شد.(۱) پیشوایان معصوم (علیهم السّلام) همواره جهت زنده نگه داشتن یاد و خاطره عاشورا، شیعیان را به سوگوارى و عزادارى توصیه نموده و اثرات و ثمرات این شعایر را تشریح مى‏نمودند. راز این که ائمه هدى(علیهم السّلام) بر ماتم سرایى شهداى کربلا تأکید نموده‏اند این است که: اوّلاً دشمنان و مخالفان اهل بیت (علیهم السّلام) این روز را به جشن و سرور سپرى مى‏کردند و ثانیاً این عزادارى‏ها و سوگوارى‏ها اگر آگاهانه، خالصانه و سازنده باشد، دل صاحب عزا را با دل حماسه‏سازان دشت نینوا پیوند مى‏دهند و این ارتباط خود باعث ازدیاد معرفت و قرب به بارگاه ملکوتى خواهد شد.
امام صادق(علیه السّلام) در توصیف مصایب روز عاشورا این گونه فرمودند: «وَ اَمّا یَومَ عاشوراءَ فَیَومٌ اُصیبَ فیه الحُسین صریعاً بینَ اَصحابِهِ و اصحابُهُ حَولَهُ صَرعى عُراهٌ؛(۲) امّا روز عاشورا روزى است که در آن حسین(علیه السّلام) میان یارانش کشته بر زمین افتاد و یاران او نی ز اطراف او بر خاک افتاده و عریان بودند».
امام رضا(علیه السّلام) دراین‏باره مى‏فرماید: «من ترک السّعى فى حوائجه یوم عاشوراء قضى اللّه له حوائج الدّنیا و الآخره و من کان عاشوراء یوم مصیبته جعل اللّه عزّ و جلّ یوم القیامه یوم فرجه و سروره؛(۳) هر کس تلاش در رفع نیازهایش را در عاشورا به خاطر به پاداشتن عزا تر ک کند، خداوند حوایج دنیا و آخرتش را برآورده سازد و هر کس عاشورا را روز مصیبت خویش قرار دهد، خداوند تبارک و تعالى روز قیامت را روز شادى و خوشحالى او قرار مى‏دهد.»
هم چنین امام صادق(علیه السّلام) فرمودند: «انّ یوم الحسین اعظم مصیبهً من جمیع سائر الایّام؛(۴) روز شهادت امام حسین(علیه السّلام) سوزناک‏ترین روزهاست.»
در سیره اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السّلام) هرچه بیشتر تفحّص گردد، مشاهده مى‏شود که آن بزرگواران براى ترویج فرهنگ عاشورا و تطبیق آن بر مصادیقش بر اساس مقتضیات هر عصر، اهتمامى وافر و تأکیدى مصرّانه داشته‏اند.
امام باقر(علیه السّلام) در تعقیب این هدف و توجه دادن مردم به ستمى که بر اهل بیت(علیهم السّلام) روا شده، وصیّت مى‏کند تا ده سال در موسم حج در منى براى امام حسین(علیه السّلام) و همراهانش عزادارى کنند.
آن حضرت بودجه‏اى را براى چنین امرى اختصاص داد. عزادارى گروهى در ایام حج و سرزمین حسّاس منى، سؤالات معنا دارى را در اذهان ترسیم مى‏کند و این خود بهترین نوع مبارزه غیر مستقیم ائمه(علیهم السّلام) براى توجه دادن افکار عمومى بر ضد جنایات اموى بود.
ائمه هدى(علیهم السّلام) غیر از آن که قولاً و عملاً در سیره و رفتار خود در جهت برپایى مجالس سوگوارى براى اباعبداللّه(علیه السّلام) تأکید و اصرار داشته‏اند، از مردم خواسته‏اند که در این امر مهم کوتاهى نکنند و به آنان نوید داده‏اند که براى عزاداران حسینى پاداش بسیار ویژه‏اى در ن ظر گرفته شده است.
از منابع روایى چنین برمى‏آید هر کس بر مصایب ائمه خصوصاً امام حسین (علیه السّلام) بگرید و از این بابت محزون گردد:
۱- در روز جزاء با ائمه هدى(علیهم السّلام) محشور خواهد بود.
۲- حضرت سیدالشهداء (علیه السّلام) براى سوگوار خود از خداوند طلب آمرزش مى‏کند.
۳- عزادار اباعبداللّه(علیه السّلام) مصداق کسى است که در شادى اهل عترت شادمان و در حزن آنان اندوهناک و محزون است.
۴- در هنگام احتضار سوگوار اباعبداللّه(علیه السّلام)، ائمه هدى(علیهم السّلام) حاضر مى‏شوند و عزرائیل را به مراعات حال وى توصیه مى‏کنند به حدى که ملک الموت از مادر نسبت به او رؤوف‏تر است.
۵- سوگوار حماسه ساز عاشورا، از آب گواراى کوثر جرعه‏هایى مى‏نوشد و به میوه‏هاى جنّت متنعم مى‏شود.
۶- شفاعت رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) شامل عزاداران امام حسین(علیه السّلام) مى‏شود.
۷- قبر ماتم دار کربلا نورانى است و از عذاب برزخى مصون مى‏باشد.
۸ - خداوند از این که عزادار امام حسین(علیه السّلام) را عذاب کند، پروا مى‏کند.
۹- سوگواران و زائران در پرتو عرش الهى در مجلس منوّر در محضر اباعبداللّه هستند.(۵)
_______________________________________________________
۱. ماهنامه مبلّغان، شماره ۳۹، ص ۷۱.
۲. اصول کافى، کلینى، ج ۴، ص ۱۴۷.
۳. عیون اخبار الرّضا، شیخ صدوق، ج ۱، ص ۲۹۸.
۴. همان، ص ۲۲۵.
۵. مجله پاسدار اسلام، شماره‏هاى ۲۶۷ و ۲۶۸(اسفند ۸۲ و فروردین ۸۳) ص ۲۹ - ۲۷، برگرفته از مقاله جارى با جرعه‏هاى عاشورا، غلامرضا گلى زواره.