بر خلاف دنياي امروز كه به ثروت ، نيرو، اطلاعات ، تخصص ، تكنولوژي و حمايت ديگران تكيه دارد، اسلام كارائي و نقش همه ي آنها را در كنار ايمان به خدا، اخلاص ، نشاط و انگيزه مي داند.
نمونه ها: نماز بي نشاط، مورد انتقاد قرآن است . (قاموا كسالي ) .
انفاق بي نشاط، مورد انتقاد قرآن است . (هم كارهون ) .
انجام كار بدون نشاط يا همراه با بهانه گيري ، به منزله ي انجام ندادن آن است ، بني اسرائيل چون بعد از بهانه گيره هاي زياد، گاوي را ذبح كردند قرآن مي فرمايد: گويا ذبح نكردند. (فذبحوها و ما كادوا يفعلون ) .
بارها قرآن از كساني كه هنگام رفتن به جبهه بي نشاط بودند، انتقاد كرده است . (اثّاقلتم الي الارض ).

از ايمان و توجّه كساني كه تنها به هنگام اضطرار روبه خداوند مي كنند، انتقاد كرده و مي فرمايد: همين كه در آستانه غرق شدن قرار گرفتند، خدا را مي خوانند ولي همين كه نجات يافتند، فراموش مي كنند. (فاذا ركبوا في الفلك دعوا اللّه ... فلمّا نجّاهم ...) .
ايمان در لحظه ي خطر كار فرعوني است كه در آستانه ي غرق شدن گفت : ايمان آوردم و خداوند در پاسخ او فرمود: (الاّن و قد عصيت قبل ) .
در كربلا نشاط بود; امام حسين (ع) فرمود: مرگ مانند گردنبند در سينه دختران جوان است .
فرزند سيزده ساله امام حسن (ع) (حضرت قاسم ) فرمود: مرگ نزد من از عسل شيرين تر است .
ياران امام حسين (ع) مي گفتند: اگر بارها زنده شويم باز كشته شويم ، دست از تو بر نمي داريم .
نشاط بالاتر از رضايت و تسليم است ، ريشه ي نشاط ايمان به راه ، رهبر و هدف است و بي نشاطي ، نشانه ي باورنداشتن راه ، رهبر و هدف است .
اما مسئله ي انگيزه : اسلام به انگيزه ي انسان بسيار توجّه دارد، حتّي سير كردن گرسنگان اگر بر اساس اخلاص نباشد و انگيزه ي غير الهي داشته باشد، بي ارزش است .
يكي از سوره هاي قرآن سوره ي ((عبس )) است كه در ده آيه ي اوّل آن به شدّت انتقاد مي كند كه چرا به روي نابينايي عبوس شد، در حالي كه نابينا نه عبوسيت را مي بيند و نه خنده را، اما اسلام اصل عبوس بودن را زشت ميداند، نه به خاطر فميدن يا نفهميدن مردم . اسلام ارزشها و ضد ارزشها را واقعي مي بيند، نه قراردادي ، سياسي ، اقتصادي و تعصّبي .
انگيزه ي امام حسين (ع) خودنمايي ، قدرت طلبي ، انتقام نبود، انگيزه امام و يارانش اصلاح در دين جدّش بود. انگيزه ي يارانش رسيدن به مال و مقام و تظاهر نبود، آنان با خدا معامله كردند و لذا كودك اسير شده امام در برابر كاخ بني اميه سخنراني مي كند و مي فرمايد: به عدد دانه هاي شن خدا را شكر مي كنم ; ((الحمدللّه عدد الرمل و الحصي )) و زينب كبري مي فرمايد: چيزي جز زيبايي نديدم ; ((ما رايت الا جميلا)) در حالي كه اگر انگيزه غير خدا باشد، بايد گلايه ها و ضعف ها و ناسپاسي ها در كار باشد.
خلاصه آنكه گرچه اسلام به آمادگي همه جانبه در برابر دشمن توجه دارد; (واعدّوا لهم ما استطعتم من قوّه) .
به آموزش هاي تخصّصي عنايت دارد، گرچه نزد بيگانگان باشد; ((اطلب العلم و لو بالصين )).
به حمايت افراد توجّه دارد; (تعاونوا علي البّر و التّقوي ).
به ثروت و اطلاعات توجه دارد، اما همه ي اينها به منزله ي عينك وسيله ي ديدن هستند، لكن كار ديدن از چشم است و توفيق تنها از اوست ; (و ما توفيقي الاّ باللّه ) و نصرت تنها از او مي باشد; (و ما النصر الاّ من عند اللّه ) .
امّا آگاهي : امروز خلبانان متخصّص منطقه اي را بمباران مي كنند، بدون آنكه بدانند چرا و براي چه
.? در كربلا همه ياران امام حسين (ع) آگاه بودند. از آغاز سفر تا كربلا تمام جملات امام نشانه ي اين بود كه اين سفر كاميابي مادّي و برگشتي ندارد، يك انتخاب آزادانه ، آگاهانه ، مخلصانه و عاشقانه بود.
در اسلام حتّي اشك و سوزي ارزش دارد كه بر اساس آگاهي باشد; (تفيض اعينهم من الدمع مما عرفوا) .
باور و يقين كه آمد، انسان در كار خود ترديد ندارد. زينب كبري در سخنراني به يزيد مي گويد: من تو را پست و كوچك مي دانم ; ((انّي لاستصغرك )).
آري اگر انسان در اثر معرفت و شناخت يقين پيدا كرد، پخته مي شود و هيچ پخته اي خام نمي شود، ولي اگر بر اساس احساسات و شعارها داغ شد، ممكن است بعد از مدّتي گرفتار ترديد و سرد شود، چون هر داغي سرد مي شود.
در قرآن دو نوع دخول داريم : يكي دخول مردم در فضاي ايمان و ديگري دخول ايمان در فضاي دل . داخل شدن مردم به ايمان آسان است ; (يدخلون في دين اللّه افواجا) امّا داخل شدن ايمان در دل ، كار سختي است ; (و لمّا يدخل الايمان في قلوبكم ) .
اكنون كه اين سطرها را مي نويسم ، شبي است كه حضرت علي (ع) در روز آن در غدير خم به امامت نصب شد، همانها كه ((يدخلون في دين اللّه افواجا)) بودند، صحنه را ديدند و تبريك هم گفتند، اما پس از چندي علي (ع) را رها كردند، زيرا ايمان در قلبشان داخل نشده بود. اين است تفاوت دخول مردم در دين با دخول دين در مردم .